ظرفیت پژوهشی: نمرهای که معلمان از پاسخ‌گویی به پرسشنامه ظرفیت پژوهشی معلمان که دارای مؤلفهی ۱- تخصص پژوهش ۲- انگیزه پژوهش ۳- فرصتها و امکانات پژوهشی است، به دست می آورند.
تخصص پژوهشی: نمرهای که معلمان از پاسخ به پرسشنامه تعیین نیازهای آموزش پژوهش به دست می آورند.
انگیزه پژوهشی: نمرهای که معلمان از پاسخ به مؤلفهی «انگیزه پژوهشی» در پرسشنامه ظرفیت پژوهشی به دست می آورند.
فرصتها و امکانات پژوهشی در محیط آموزشی: نمرهای که معلمان از پاسخ به مؤلفهی « فرصتها و امکانات پژوهشی در محیط آموزشی » در پرسشنامه ظرفیت پژوهشی به دست می آورند.
نیاز آموزش پژوهش: میزان تفاوت نمرهی میانگین هر شایستگی با نمرهی میانگین مطلوب آن به عنوان نیاز آموزش پژوهش در نظر گرفته می شود.
هدفگذاری برنامه های آموزش پژوهش: اهدافی که با توجه به نتایج پژوهش در اختیار متخصصان پژوهش قرار داده می شود و بر اساس ضروری تشخیص دادن متخصصان نمرهگذاری میگردد.
فصل دوم
پیشینه پژوهش
با توجه به اینکه زیربنای هر پژوهشی مبانی نظری و پیشینه پژوهشی آن است که مشخص کننده مسیر و اهداف تحقیق می‌باشد بنابرین این فصل در قالب سه بخش اصلی شامل: پیشینه نظری، پیشینه پژوهشی و جمع بندی پیشینه به بررسی تاریخچه و اهمیت پژوهشگرایی معلمان و برخوردار بودن آنان از ظرفیتهای پژوهشی، ابعاد ظرفیت پژوهشی و ارتباط آن با توسعه حرفهای معلمان، گسترش ظرفیت پژوهشی از طریق آموزش پژوهش، اهمیت دوره های آموزشی برای پژوهش، تعیین نیازهای آموزش پژوهش به معلمان از طریق نیازسنجی مبتنی بر شایستگی می پردازد.
۲-۱) مبانی نظری
۲-۱-۱) تاریخچه توجه به پژوهشگری معلم
پیشینه توجه به پژوهشگری معلم، به دانش به دست آمده از جنبش آموزشی بر میگردد که در آن کاربرد روشهای علمی در توسعه برنامه درسی مورد تأکید قرار گرفت. این موضوع مربوط به زمانی می شود که باکینگهام در سال ۱۹۲۹، کتابی به عنوان «پژوهش برای معلمان» را تدوین نمود و در آن فصلی را به موضوع «معلم به عنوان پژوهشگر» اختصاص نمود. سپس جان دیویی (۱۹۳۸ و ۱۹۲۹)، موضوع «معلم پژوهنده» را مطرح ساخت و بیان نمود برنامه های درسی زمانی مؤثر خواهند بود که معلمان به طور فعال در پژوهش درگیر شوند (یون و همکاران ۱۹۹۹). بعد از آن همزمان با گسترش طرز فکر اقدام پژوهی، این شیوه پژوهش در آموزش و پرورش نیز مطرح شد. «کرت لوین» به عنوان پدر اقدام پژوهی، یک محقق اجتماعی بود که اقدام پژوهی را به عنوان مبنایی که کارکنان به طور جدی در پژوهش درگیر شوند تا قادر به بهبود نتایج کار خود شوند توصیف کرد. طرز فکر اقدام پژوهی در آموزش و پرورش، در دهه ی ۱۹۵۰ در آمریکا رشد پیدا کرد، در دهه ۱۹۷۰ جنبش تازه ای در آمریکا با فعالیتهای محققانی همچون جان الیوت[۱]، جک وایتهد[۲]، ویلف کار[۳] و استفن کمیس[۴] شکل گرفت که اقدام پژوهی را به عنوان شیوه ای مؤثر در جهت توسعه ی حرفه ای معلمان مطرح کردند. وایتهد بر این عقیده بود که معلمان با مطالعه نظامدار فعالیتهای خود قادر به تولید نظریه در زمینه کار خود می‌باشند. نظریه آن ها شامل توصیف و تشریح پاسخ این سؤال است: من چگونه میتوانم فعالیتهای آموزشی خود را بهبود بخشم؟ (وایتهد[۵]، ۱۹۸۹؛ به نقل از نصراللهی، کریش[۶]و موهدنور[۷]، ۲۰۱۲). در ایران نیز در اسفند ماه ۱۳۶۷ به منظور سیاستگذاری در زمینه پژوهش، شورای تحقیقات وزارت آموزش و پرورش تشکیل شد. در اواسط سال ۱۳۷۴، اساسنامهی پژوهشکدهی تعلیم و تربیت به تصویب شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسید و وظایف دبیرخانهی شورای تحقیقات آموزش و پرورش نیز به آنان واگذار گردید. با تأسیس پژوهشکدهی تعلیم و تربیت، تحوّل ساختاری در حوزه تحقیقات آموزش و پرورش ایران وارد مرحله جدیدتری گردید. در پی این تغییر، آیین‌نامهی شورای تحقیقات نیز اصلاح شد و هدف آن به امر سیاست گذاری در زمینه گسترش تحقیقات و هدایت فعالیتهای مربوط در جهت بهبود کمی و کیفی نظام آموزشی کشور تغییر یافت (صافی۱۳۸۱). در سال ۱۳۷۵، به منظور ارتقای مهارت های پژوهشی در میان معلمان و به تبع آن در میان دانش آموزان و تشویق معلمان و کارگزاران آموزشی به انجام پژوهش حین عمل برای شناسایی مشکلات فرایند یاددهی-یادگیری و بهبود کیفیت این فرایند، برنامهای تحت عنوان «معلم پژوهنده» توسط پژوهشکدهی تعلیم و تربیت طراحی و اجرا گردید (چایچی، گویا، مرتاضی مهربانی ، ساکی، ۱۳۸۴). در سال ۱۳۸۲ بار دیگر آیین‌نامه شورای تحقیقات مورد بازنگری قرار گرفت و عنوان آن به شورای سیاستگذاری تحقیقات وزارت آموزش و پرورش تغییر یافت. در این آئین‌نامه هدف از تأسیس شورا، تسهیل فعالیتهای سازمانی آموزش و پرورش، برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و رهبری و نظارت و ارزشیابی برای ایجاد محیط مناسب یادگیری ذکر شده است. در اسفند ماه ۱۳۸۳ به منظور تمرکز سیاستگذاری و یکپارچگی عملیات، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش رسماً کار خود را آغاز نمود. این پژوهشگاه اهداف طرح معلم پژوهنده را موارد زیر بیان می‌کند: گسترش فرهنگ پژوهش در میان معلمان و کارشناسان آموزش و پرورش، اشاعه تصمیم گیری مبتنی بر پژوهش، پرورش توانایی ها و مهارت های ذهنی و عملی در انجام تحقیقات، رشد استعدادهای پژوهشی فرهنگیان، کاهش فاصله میان تحقیقات رسمی دانشگاهی و حوزه اجرایی و مستندسازی تجارب مفید معلمان برای استفاده به وسیله سایر همکاران (رضوی، ۱۳۸۹). در سند ملّی تحول بنیادین آموزش و پرورش که در سال ۱۳۹۰ به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید، نیز بر توسعه زمینه پژوهشگری و افزایش توانمندیهای حرفهای معلمان به شکل فردی و گروهی، تبادل تجارب و دستاوردها در سطح محلی و اختصاص اعتبارات خاص برای فعالیتهای پژوهشی معلمان و استفاده بهینه از ظرفیتهای موجود برای گسترش فرهنگ تفکر و پژوهش در بین مدیران و معلمان، تأکید گردید.
با توجه به تاریخچهای که در زمینه پژوهشگری معلم بیان شد مشخص میگردد که توجه به مسئله معلم پژوهنده و حمایت از معلمان شایسته، کارآمد و پژوهشگر از نکات مشترک نظام های آموزشی مختلف است و طی سالهای اخیر در ایران نیز اقدامات مهمی در جهت پژوهشمداری در آموزش و پرورش و سرمایه گذاری در این زمینه انجام شده است لکن تا رسیدن به حد مطلوب و نهادینه شدن فرهنگ پژوهش در آموزش و پرورش راهی طولانی در پیش داریم.
۲-۱-۲) اهمیّت و ضرورت توجه به پژوهشگری معلمان
“
آخرین نظرات