۳-۱)مقدمه:
منظور از روش تحقیق، همه راه‌ها و شیوه‌هایی است که محقق را از خطا مصون داشته و امکان رسیدن به حقیقت را برای وی فراهم می‌سازد. به عبارت دیگر روش تحقیق علمی، پیروی از رویه‌ای منظم و سیستماتیک است که در جریان استفاده از روش‌های آماری و مرتبط ساختن عوامل موضوع تحقیق، باید رعایت گردد (دلاور، ۱۳۸۶).

طی فصول اول و دوم گزارش تحقیق به ترتیب کلیات تحقیق، مبانی نظری و پیشیته تحقیق در ارتباط با مفاهیم، معیارها و روش های پیش بینی سرمایه در گردش و نهایتا پیشینه تحقیق در ارتباط با روش ها و نتایج تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور مورد بحث قرار گرفته است.
در این فصل ابتدا در مورد روش کلی یا نوع تحقیق بر مبنای هر یک از معیارهای هدف، روش گردآوری داده ها و استنتاج و نهایتا طرح کلی تحقیق در اجرای تحقیق و استنتاج تشریح شده است. در ادامه بر مبنای مرزبندی های مبتنی بر شرایط احراز افراد مورد مطالعه، جامعه آماری مورد تعریف واقع شده است. به جهت محدودیت در انتخاب افراد جامعه آماری و رعایت شرط تجانس و همگنی داده ها، شرکت های باقی مانده پس از اعمال شرایط یاد شده به عنوان جامعه آماری یا شرکت های منتخب بورسی تعریف شده است. در ادامه نحوه تعیین حجم نمونه آماری و کفایت آن مبتنی بر فرمول آماری و مراحل مرتبط با آن مطرح و روش نمونه گیری تصادفی عنوان شده است.
پس از آن به ترتیب روش ها و ابزار گردآوری داده ها و موارد استفاده از هر روش مطرح و پایایی و اعتبار ابزار تحقیق مطرح شده است. در انتها به شرح هریک از روش ها و ابزار مورداستفاده در تجزیه و تحلیل داده ها مشتمل بر روش های آماری و غیر آماری، مدل تحقیق و اجزای آن در قالب یک مدل منطقی ریاضی برای تعیین متغیرها، اندازه گیری و بیان نوع رابطه بین آن ها و برآورد این رابطه و در نهایت نرم افزارهای مورد استفاده در این زمینه به همراه موارد استفاده از هریک مورد بحث قرار گرفته اند.
۳-۲) روش کلی تحقیق:
نوع یا روش کلی این تحقیق را می­توان مبتنی بر چهار معیار اساسی طبقه بندی تحقیقات مشتمل بر هدف، روش گردآوری داده ها و استنتاج، طرح تحقیق و نهایتا نوع و ماهیت داده ها و متغیرها و روش های تعیین ارتباط بین متغیرها به شرح ذیل مشخص کرد:
۱) از جهت هدف: این تحقیق به دنبال طرح نظریه الگو یا ابزار جدید نبوده بلکه به دنبال به کارگیری روش‌ها و مدل‌های موجود در قلمرو تحقیق در راستای بهبود وضعیت می­باشد بدین لحاظ می­توان این تحقیق را از نوع تحقیقات “کاربردی" نامید.
۲) از نظر روش استنتاج: از آن جهت که در انجام این تحقیق از نمونه تصادفی استفاده شده است، مبتنی بر روش گردآوری داده ها و استنتاج، در این تحقیق جهت تبیین مشاهدات نمونه ای از روش “توصیفی” و در تعمیم یافته ها از جمله در تحلیل پیش فرض ها و تعمیم پارامترهای رگرسیونی از نمونه به جامعه آماری از روش تحلیلی یا “استقرایی” استفاده شده است.
۳) طرح تحقیق: با عنایت به اینکه داده ­های آماری مورد استفاده در این تحقیق داده­ای عملکردی مربوط به یک بازه زمانی ۵ ساله مالی منتهی به ۲۹/۱۲/۱۳۹۲ بوده و به طور کلی بازه زمانی گذشته می­باشد طرح تحقیق از نوع “پس رویدادی"، گذشته نگر یا توصیفی- تحلیلی مبتنی بر تجربیات گذشته یا Ex-post facto بوده است.
۴) ماهیت داده ها و روش ها: به جهت کمی بودن داده های عملکردی مورد استفاده در تحلیل، ماهیت کمی متغیرها و روش های مورد استفاده در تعیین ارتباط بین متغیرها، تحقیق حاضر از تحقیقات کمی و “غیرقضاوتی” بوده است.
۳-۳) جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق ، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در یک بازه زمانی ۵ ساله طی سال های مالی ۱۳۹۲-۱۳۸۸ است که از شرایط زیر به جهت فراهم آمدن امکان مقایسه بین آن ها، برخوردار باشند :
۱) قبل از بازه زمانی سال های مالی ۱۳۹۲-۱۳۸۸ وارد بورس شده و طی دوره مزبور از بورس خارج نشده باشند.
۲) اطلاعات سالانه آنها در پایان هر سال منتشر شده و یا بر مبنای مستندات موجود قابل دسترسی باشد .
۳) سال مالی شرکت ها طی کل دوره قلمرو زمانی تحقیق به ۲۹ اسفند ختم شوند و در طی بازه زمانی تحت بررسی، سال مالی خود را تغییر نداده باشند.
۴) نوع فعالیت شرکتها تولیدی یا بازرگانی بوده به تعبیری، متعلق به مجموعه بانک ها، موسسات مالی، اعتباری و سرمایه گذاری نباشد.
بر مبنای شرایط فوق الذکر تعداد شرکت های مورد مطالعه یا حجم جامعه آماری(N) به عنوان جامعه آماری ۲۴۵ شرکت بوده اند.
۳-۴)حجم نمونه و کفایت آن
تعیین حجم نمونه اهمیت فراوانی در قابلیت تعمیم نتایج آزمون به جامعه دارد . روش های مختلفی جهت تعیین حجم نمونه وجود دارد که دقیق ترین روش ها ، روش های ریاضی جهت محاسبه حجم نمونه است . (مومنی ،۱۳۸۶، ۱۷ص۲۱۷).
جهت تعیین حجم نمونه در این تحقیق به ترتیب زیرعمل شده است:
الف) تعیین نمونه پایلوت:
برای داشتن برآوردی از واریانس جامعه نمونه ای پایلوت به حجم ۱۵ شرکت به روش تصادفی ساده انتخاب گردید.
ب) برآورد واریانس متغیر وابسته: در نمونه تصادفی پایلوت واریانس نمونه ای از متغیر وابسته تحقیق یا حجم مبادلات به عنوان برآوردی از واریانس اصلی در جامعه آماری طبق فرمول زیر محاسبه شد.
بر محبنای محاسبات انجام شده واریانس نمونه ای برابر ۸۶۵۲۳۱ به دست آمد.
ج) محاسبه حجم نمونه اصلی: برای تعیین حجم نهایی نمونه تصادفی از فرمول زیر با عنایت به مجهول بودن واریانس جامعه و استفاده از واریانس نمونه ای به عنوان برآورد آن، تعیین شده است:
که در این فرمول n حجم نمونه nتصادفی نهایی، t مقدار تابع توزیع تی استیودنت، S انحراف معیار نمونه ای و مجذور آن واریانس نمونه ای محاسبه شده در بند ب می باشد. α احتمال خطای نوع اول که معمولا در علوم اجتماعی ۵ درصد تعیین می گزدد، df درجه آزادی که در اینجا حجم نمونه تصادفی پایلوت منهای یک است، D خطای نوع دوم یا درصد خطای مجاز در مورد متغیرهای نسبی است که در تحقیقات گذشته بین ۱ تا ۵ درصد واریانس در نمونه برآوردی آزمایشی فرض شده که در اینجا ۲۰۳۳۵ انتخاب شده است. با جای گذاری مقادیر در این فرمول محاسبات حجم نهایی نمونه به صورت زیر درآمده است:
n ≥ (۱٫۷۶۱۳۲*۱٫۷۶۱۳۲*۸۶۵۲۳۱)/ ۲۰۳۳۵ = ۱۱۲٫۹۹۷۱۱۱۵
که با گرد کردن آن حجم نمونه تصادفی نهایی ۱۱۳ محاسبه شده است. با عنایت به محدود شدن حجم نمونه تصادفی در هر گروه و نیاز به استفاده از روش رگرسیون خطی مرکب، داده ها در یک بازه زمانی ۵ ساله در فاصله زمانی بین ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ مورد مطالعه قرار گرفته اند. بنابراین نمونه نهایی مشتمل بر ۵ نمونه وابسته یا به عبارتی ۵۶۵ سال- شرکت بوده است.
۳-۵)روش نمونه گیری و دلیل استفاده از آن
به جهت عدم استفاده از متغیرهای کنترلی در تحقیق، روش نمونه گیری در این تحقیق، روش تصادفی ساده بوده است. بدین منظور جامعه آماری به شرح تعریف شده در بند ۳-۳ با اعدا ۱ تا ۲۶۵ کد گذاری شده و با بهره گرفتن از شبیه سازی کامپیوتری در این بازه، ۱۳۲ عدد انتخاب گردید. در انتها بر اساس فهرست کدگذاری شرکت ها، شرکت های متناظر با کدهای انتخاب شده به عنوان نمونه تصادفی آماری انتخاب و داده های خام عملکردی در ارتباط با آن ها گردآوری شد.
۳-۶)روش های گردآوری داده ها و کاربرد آن
۱) روش مطالعه کتابخانه ای : از این روش برای تبیین مبانی نظری تحقیق و گردآوری پیشینه تحقیق استفاده شده است. در این راستا کتابها ، پایان نامه ها ، و مقاله های فارسی و انگلیسی مورد بررسی و استفاده قرار گرفته است .
۲) روش مطالعه اسناد و مدارک : به منظور دستیابی به داده های مورد نیاز برای پردازش فرضیه های تحقیق ، از روش مطالعه اسناد و مدارک با توجه به اطلاعات ارائه شده شرکت ها استفاده شده است . در این راستا ، صورتهای مالی و یادداشتهای توضیحی شرکت ها مورد استفاده قرار گرفته است .
۳) کاوش اینترنتی : برای تبیین بخشی از مبانی نظری تحقیق و گردآوری پیشینه تحقیق و در واقع تکمیل ادبیات تحقیق در کنار روش مطالعه کتابخانه ای مورد استفاده قرار گرفته است .
۳-۷)ابزار گردآوری داده ها و کاربرد آن:
در این تحقیق جهت گردآوری داده های مربوط به تبیین ادبیات تحقیق و اجرای تحقیق در قلمرو مکانی تحقیق، بسته به مورد از ابزار زیر استفاده شده است:
الف) فیش : برای ثبت و ضبط مطالب به دست آمده در بررسی اسناد و مدارک در مطالعات کتابخانه ای که اعتبار و پایایی خود را در سطح بالایی حفظ می کند ، استفاده شده است.
ب) جدول : جهت تلخیص داده ها با بهره گرفتن از اطلاعات شرکتها و با توجه به اسناد و مدارک ارائه شده توسط آنها به سازمان بورس اوراق بهادار تهران از جداول تلخیص داده ها استفاده شده است.
۸-۳) پایایی و اعتبار ابزار تحقیق:
پایایایی به معنای تکرار پذیری نتایج و اعتبار یا دقت به معنای این است که آیا آن چه را که می خواسته ایم به درستی اندازه گرفته ایم یاخیر. در راستای افزایش پایایی و اعتبار داده های گردآوری شده بسته به مورد از روش های ذیل استفاده شده است:
الف ) پایایی ابزار تحقیق : پایایی یعنی تکرار پذیری نتایج اندازه گیری . یعنی اگر اندازه گیری تکرار شود همان نتایج قبلی بدست آید . به طور کلی اگر مبدا زمانی یک متغیر، تغییر کند و میانگین و واریانس و کواریانس آن تغییری نکند، در آن صورت متغیر پایاست و در غیر این صورت متغیر، ناپایا خواهد بود. در پژوهش حاضر برای تشخیص پایایی از آزمون ADF فیشر استفاده شده است .
ب ) اعتبار ابزار تحقیق : برای تعیین اعتبار محتوایی ، در تحقیقات پس رویدادی از منابع یا مدارک ممیزی شده و نیز استفاده از منابع موازی که همدیگر را تائید کنند استفاده می شود ، که این کار دقت و اعتبار را بالا می برد . در این تحقیق هم برای تعیین اعتبار به مطالعه و بررسی صورت های مالی و یادداشت های پیوست صورت های مالی شرکتهای بورسی استناد شده است .
۳-۹)روش ها و ابزار تجزیه وتحلیل داده ها:
در این تحقیق جهت تجزیه و تحلیل داده ها به ترتیب از ابزار و روش های زیر استفاده شده است:
یک) روش های آماری:
که در چهار دسته روش های توصیفی، روش های تحلیل پیش فرض ها ، روش های تعیین ارتباط بین متغیرها و نهایتا روش های تعمیم یافته ها از نمونه به جامعه آماری تقسیم می شوند.
الف) روش های توصیفی :
که در این تحقیق از جدول توزیع فراوانی ، نمودار میله ای و هیستوگرام ، نمودار پراکندگی ، شاخص های آماری میانگین ، انحراف معیار ، حداقل و حداکثر ، ضرایب چولگی و کشیدگی استاندارد برای توصیف نمونه آماری و توصیف داده ها استفاده شده است.