-
-
- ارزیابی گزینه های موجود برای معیارها:
-
هر روش صحیحی که برای تصمیم گیری مورد استفاده قرار میگیرد، به عنوان ورودی، نیاز به ارزیابی گزینه های موجود در ازای هر معیار دارد. بسته به نوع معیار این ارزیابی ممکن است در برخی از موارد عینی( واقعی) بوده( با توجه به مقیاسهای مورد اندازه گیری رایج و قابل فهم) و برخی دیگر از ارزیابیها ممکن است ذهنی( قضاوتی) باشد، که منعکس کننده نوع ارزیابی ارزیاب است. پس از ارزیابی ابزار تصمیم گیری انتخاب شده، میتوان از آن برای رتبه بندی گزینه های موردنظر استفاده کرد و یا برای انتخاب زیرمجموعهای از مناسبترین گزینه ها بهرهگرفت.
- اعتبار دادن به راهحل موجود برای مسئله مورد بحث:
گزینه های مورد استفاده توسط ابزار تصمیم گیری باید همیشه برای نیازمندیها و نیز اهداف تصمیم گیری دارای اعتبار باشد. در برخی از موارد ممکن است استفاده از ابزار تصمیم گیری به شکل صحیح خود صورت نگیرد. در مورد مسائل پیچیده ممکن است گزینه هایی مورد توجه تصمیم گیران و یا کارفرمایان باشد که مستلزم وجود اهداف و نیازمندیهای بالاتری است.
فرایند تصمیم گیری باید با شناسایی تصمیم گیران و نیز کارفرمایان همراه بوده و همچنین سبب کاهش تضادهای ممکن بر سر تعریف مشکل، نیازمندیهای آن و نیز اهداف و معیارها گردد. در دهههای گذشته تلاش های بسیاری در زمینه روشهای چندمعیاره و استفاده از آن در مدیریت گزینه های پیچیده انجام شده است. از زمانی که مسئولیت تصمیم گیران افزایش یافت محققان دریافتند که در برخی موارد اختلافاتی میان تئوریهای منطقی و آنچه که در واقعیت دیده می شود وجود دارد. به عبارت دیگر، در همه موارد تصمیم گیران نمی توانند روشی را به عنوان بهترین گزینه ممکن انتخاب کنند. همچنین در این زمینه دیده شده که تصمیم گیران در ترکیب اطلاعات به بهترین نحو نیز دارای مشکل هستند( حاتمی- ماربینی، ۲۰۱۳). به دلیل محدودیتهای تصمیم گیران در فرایند تصمیم گیری، روشهای تحلیلی می تواند برای تعیین ارزش واقعی گزینه ها به کمک آنها آید. همچنین به دلیل تفاوت نظرهای عمدهای که در بین گروه های مختلف( مانند شرکتها، آژانسها و غیره) وجود دارد، روشهای تصمیم گیری چندمعیاره می تواند به یکی از روش های ضروری برای مقایسه گزینه های موجود در حیطه تجارت، صنعت، دولت و …. تبدیل شود. این روش برای طبقه بندی گزینه ها و بر اساس وزندهی کاربر به معیارهای مختلف صورت میگیرد. روشهای چندمعیاره همچنین روشی نسبی را برای تصمیم گیری در مواردی بر عهده دارد که با عدم قطعیت مواجه هستیم. این روش تصمیمگیرنده را قادر میسازد که از بین گزینه ها یکی را انتخاب کند. در واقع برای مسائل مختلف از روشهای چندمعیاره گوناگونی استفاده می شود و متاسفانه انتخاب نوع روش چندمعیاره برای هر مشکل مورد نظر بسیار لازم و حیاتی است( برانس و همکاران، ۱۹۸۶).انتخاب این روش معمولا برعهده تصمیمگیرنده بوده و بر اساس میل وی صورت میگیرد( نیکولیک و همکاران، ۲۰۰۹).
اخیراً روشهای تصمیم گیری چندمعیاره به منظور تصمیمسازی مناسب، با در نظر گرفتن مجموعه معیارها، کاربرد زیادی در زمینه های مختلف علمی داشته است (خدابخشی و جعفری،۱۳۸۹). لحاظ کردن این تحقیق در یک محیط تصمیم گیری چند معیاره، روشهای قابل اجرایی را برای یک تصمیم گیری علمی برای مشکلاتی که دارای معیارهایی گوناگونی هستند در دسترس قرار میدهد( کیکر و همکاران، ۲۰۰۵).
منطق فازی[۹] و روشهای آن که توسط پروفسور عسگر لطفی زاده در سال ۱۹۶۵ ارائه شده، امروزه جای خود را در ارزیابی اثرات توسعه باز نموده است(ماهینی، ۱۳۹۰). نظریه مجموعههای فازی، نظریهای برای اقدام در شرایط اطمینان میباشد. این نظریه قادر است بسیاری از مفاهیم و متغیرها و سیستمهایی را که مبهم و نادقیق هستند، چنانچه در عالم واقع اکثرا چنین است، صورتبندی ریاضی ببخشد و زمینه را برای استدلال، استنتاج، کنترل و تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد(طاهری، ۱۳۷۸). پژوهشگران زیادی از سال ۱۹۶۵ تاکنون در توسعه این مفهوم تلاش کرده و آن را در زمینه های مختلف به کار بستهاند. که در این مورد ژاپنیها گوی سبقت را ربودند و از این علم در ساخت وسایل برقی مختلفی از قبیل تلوزیون، دوربین و یخچال استفاده کرده و سود سرشار اقتصادی بردند. از سال ۱۳۶۶ این موضوع علمی در دانشگاه شهید باهنر کرمان نیز به عنوان موضوعی برای پژوهش قرار گرفت و افرادی به مطالعه آن علاقمند شدند(ماشینچی، ۱۳۷۹).
- ارزیابی اثرات توسط ماتریس فازی
ارزیابی اثرات توسعه شامل چندین مرحله برای محاسبه تمام اثرات بالقوه موجود در طرحهای توسعه میباشد که عبارت است از: ۱- شناسایی فعالیتهای پروژه و خصوصیات محیطزیست ۲- شناسایی و پیش بینی اثر ۳- محاسبه اهمیت اثر.
براین اساس ماتریس کنش متقابل در دو فاز احداث (ساختمانی) و بهره برداری پروژه جهت محاسبه اهمیت اثر تشکیل می شود. این ماتریس دارای چندین سطر و ستون است. در ستونهای این ماتریس فاکتورهای محیطزیستی که در مرحله قبل شناسایی و وزندهی شده اند، آورده می شود و سطرهای آن فعالیتهای پروژه نوشته می شود. در روش ماتریس فازی در محل تلاقی اجزای فعالیت و پارامترهای محیطزیست در صورتی که اثری وجود داشته، اهمیت اثر[۱۰] با استفاده۱۰ معیار و توسط منطق فازی محاسبه می شود. هدف استفاده از ماتریس فازی در این تحقیق، نشان دادن ویژگی و خصوصیات کیفی اثر بر اجزاء محیطزیست با بهره گرفتن از منطق فازی میباشد. استفاده از منطق فازی بدین سبب میباشد که همیشه در ارزیابی اثرات ابهام و عدمقطعیت در اطلاعات وجود دارد و امکان اندازه گیری دقیق اثرات در محیطزیست وجود ندارد. تئوری مجموعه فازی[۱۱] و منطق فازی، به عنوان نظریهای ریاضی برای مدلسازی و صورتبندی ریاضی ابهام و عدمقطعیت موجود در ارزیابی اثرات بوده و ابزاری بسیار کارآمد و مفید برای این منظور به شمار میرود(لوتسما، ۱۹۹۷).
در طراحی و هدایت مطالعات تعیین آثار محیطزیستی میتوان از رویکردی انعطافپذیر که دارای فعالیت های زیر است استفاده کرد:
اول: تعیین جنبه های پروژه پیشنهادی، ضرورت پروژه و گزینه هایی که میتوان در نظر گرفت
و یا تعیین کرد. این فعالیت شامل موارد و اطلاعات زیر است:
- نوع پروژه و چگونگی کارکرد آن؛
- محل پیشنهادی؛
- مدت زمان لازم برای ساخت آن؛
- ستاندههای محیطزیستی بالقوه در طی مرحله( فاز) عملیاتی؛
- تشخیص ضرورت انجام پروژه در مکان پیشنهادی؛
- گزینه های منظور شده؛
فعالیت دوم: منظور کردن مقررات ضروری و مناسب مقوله های محیطزیستی که می تواند مربوط به ساخت و اجرای پروژه پیشنهادی باشد.تعیین فرصت و مجال مناسب برای تشخیص مسائل محیطزیستی معنیدار و آثار مرتبط با پروژه به این فعالیت کمک می کند.
فعالیت سوم: تشخیص آثار بالقوه پروژه مورد نظر. در این زمینه، مرور ادبیات موجود آثار عمومی پروژه های مشابه، کار مناسبی است. کار دیگر می تواند تشخیص آثار بالقوه از طریق تهیه ماتریسهای کنش متقابل باشد. ماتریس فهرستی است از عملیات پروژه که در مقابل آن فهرست عوامل محیطزیستی قرار دارد، به نحوی که بتوان نقاط کنش متقابل را به طور منظم مورد مطالعه قرار دارد.
فعالیت چهارم: توصیف محیطی که تحت تاثیر پروژه قرار میگیرد. این فعالیت امکان تشخیص عوامل محیطزیستی مناسب برای مطالعه در جریان را فراهم میسازد. برای این کار پایگاههای اطلاعاتی کامپیوتری در خور توجهی درباره مسائلی مانند کیفیت هوا، آب، انواع بومها در مناطق جغرافیایی، گونه های در معرض تهدید و خطر، ویژگیهای تاریخی و باستانشناسی مناطق جغرافیایی، و انواع متعدد عوامل اقتصادی- اجتماعی مانند تراکم جمعیت، سطح درآمد و خصوصیات زیربناها و… وجود دارد.
فعالیت پنجم: پیش بینی آثار که از نظر فنی پرچالشترین فعالیت است. پیش بینی آثار( در صورت امکان) به کمی کردن و یا دست کم توصیف کیفی آثار مورد انتظار پروژه پیشنهادی بر روی عوامل گوناگون محیطزیستی است. برای پیش بینی آثار، طیف وسیعی از فنون از جمله استفاده از قیاسهای تمثیلی از طریق مدلهای ریاضی پیشرفته وجود دارد. در یک مطالعه معین، بر حسب دسترس یا عدم دسترس به اطلاعات و الگوهای ریاضی خاص ممکن است از فنون متعددی استفاده شود.
آخرین نظرات