شکل ۴-۱۰- نقشه معیار کیفیت خاک
جعفری و همکاران ( ۱۳۸۵) در مطالعه­ ای به ارزیابی شاخص­ های معیار خاک جهت بررسی وضعیت بیابان­زایی مناطق سلیمان، حسین آباد میش مست و گازران در استان قم پرداختند. آن­ها در این تحقیق ، شاخص­ های سنگریزه تحتانی، شوری، عمق خاک و بافت خاک را مورد ارزیابی قرار دادند و بدین نتیجه رسیدند که برای برآورد بهتر از وضعیت بیابان­زایی باید معیار خاک را با شاخص­ های بیشتر، به همراه سایر معیارها مورد بررسی قرار دارد [ ۱۸].

عباسی و درویش ( ۱۳۸۵) نقش مولفه­های شور شدن خاک و کیفیت آب در تشدید روند بیابان­زایی حوزه آبخیز مند را مورد بررسی قرار دادند. طبق نتایج آن­ها نقشه وضعیت بیابان­زایی از جنبه شوری­زایی نشان داد که نزدیک به یک میلیون هکتار از حوضه مند یا مشکل شوری و قلیائیت در گیر است. همچنین در طول مسیر رودخانه­های حوزه از شمال به جنوب بعد از گنبد نمکی به شدت افت کرده و از طبقه C2S1 به C4S4 تغییر می­ کند [ ۴۰].
بخشنده مهر ( ۱۳۸۷) در بررسی بیابان­زایی دشت سگزی اصفهان برای معیار خاک از شاخص­ های بافت خاک، درصد سنگریزه، شیب، عمق خاک، زهکشی، درصد گچ خاک، هدایت الکتریکی، نسبت جذب سدیم و درصد ماده آلی استفاده کردند. طبق ارزیابی آنها معیار کیفیت خاک در دو کلاس متوسط و پایین قرار گرفت که هر کدام به ترتیب مساحتی برابر ۳۸/۱۵ و ۶۲/۸۴ درصد از کل منطقه را به خود اختصاص دادند. همچنین طبق ارزیابی آنها شاخص ماده آلی در این معیار بیشترین تاثیر را در بیابان­زایی منطقه داشت [ ۱۴].
میزان تاثیر هر کدام از شاخص­ های معیار خاک در نمودار ۴-۲ با هم مقایسه شده است. همان طور که از نمودار زیر مشخص است شاخص مواد آلی با امتیاز ۱۹۰ بیشتر ترین تاثیر را در بین شاخص­ های معیار خاک دارد و کم ترین میزان تاثیر را شاخص بافت خاک با امتیاز ۱۱۰ به خود اختصاص داده است.
نمودار ۴-۲- میانگین وزنی هر کدام از شاخص­ های معیار کیفیت خاک
۴-۱-۳- معیار کیفیت پوشش گیاهی
بررسی‌های به عمل آمده در مناطق بیابانی کشور حکایت از استقرار و پراکنش پوشش گیاهی مناطق بیابانی ایران متناسب با مؤلفه‌هایی همچون میزان و پراکنش بارندگی، نوسانات درجه حرارت، رطوبت، منابع آب سطحی و زیرزمینی، شرایط توپوگرافی و فیزیوگرافی، سازندهای زمین‌شناسی، بافت و ساختمان خاک و … دارد [۲۴]. اغلب گیاهان طبیعی مناطق بیابانی ایران خشکی‌زی، شوری‌زی، ماسه‌زی، گچ‌زی، آهک‌زی و غیره بوده و به عبارت دیگر نوع پوشش گیاهی تا حد بسیار زیادی تابع نوع بستر و بخصوص ویژگی‌های خاص خاک‌های چنین مناطقی است[ ۲۴].
به علت شرایط نامناسب اقلیمی، خاک، آب و چرای مفرط در گذشته، پوشش گیاهی منطقه بسیار تخریب یافته و وضعیت مراتع آن فقیر و بعضا بسیار فقیر می­باشد. گرایش در تمام مراتع ثابت و در بعضی قسمت ­ها منطقه منفی است. لذا با توجه به اطلاعات موجود و بازدیدهای صورت گرفته، امتیاز شاخص ­ها در واحدهای­کاری به صورت جدول ۴-۳ تعیین شده و پس از محاسبه هندسی آن نقشه معیار کیفیت پوشش گیاهی به صورت شکل ۴-۱۱ تهیه گردید.
جدول ۴-۴- امتیازات شاخص های مربوط به معیار کیفیت پوشش گیاهی در هر واحد