چارچوب زاکمن، چارچوبی است برای معماری سازمانی که یک ساختار منطقی ایجاد میکند. چارچوب زاکمن از دو بعد اصلی و پایه تشکیل شده است. بعد اول (ستونها)بیانگر جنبههای : چه چیز؟ چگونه؟ کجا؟ چه کسی؟ کی و چرا؟ است (توصیفات متفاوت از یک محصول از جنبههای مختلف)، و بعد دوم (سطرها) مبین دیدگاه ذینفعان در سازمان است (برنامه ریز، مالک یا دارنده، طراح، سازنده، پیمانکار و کاربر ). به عبارتی دیگر، این چارچوب یک ماتریس دو بعدی را ارائه میدهد.چارچوب زاکمن از نظر تئوری یکی از کاملترین چارچوبهای معماری موجود است. این چارچوب با پوشش دادن تمامی جنبهها و دیدگاه های ممکن در رابطه با سیستمهای اطلاعاتی یک سازمان، به ساختاری کاملاً نرمال در این رابطه دست پیدا میکند. مبانی و مفاهیم مطرح در این چارچوب بسیاری از چارچوبهای معماری دیگر را تحت تاثیر قرار داده، یکی از مطرح ترین چارچوبهای معماری حال حاضر به حساب میآید[۳۰] . چارچوب زاکمن معروفترین قالب برای تدوین معماری سازمانی است و به عنوان یکی از متدولوژیهای قدرتمند برای توسعه سیستمهای اطلاعاتی مطرح است . برخی از شرکتها نیز بر اساس چارچوب زاکمن یک متدولوژی پیشنهاد کردهاند.
جنبه
نما
داده
چه چیز؟What
کارکرد
چگونه؟How
شبکه
کجا؟
افراد
چه کسی؟who
زمان
کی(چه وقت) ؟
انگیزه
چرا؟Why
حوزه
برنامه ریز
(مدلهای محتوایی)
مفاهیم این خانه ها حوزه های مختلف سازمانی را تعریف کرده وآنچه راکه احتمالا باید مدل سازی شود شناسایی میکند
مدل سازمانی
مالک
(مدلهای مفهومی)
مدل های این خانه ها شامل : مدل کسب و کار(تجارت) و انتظارات مالک از دیدگاه تجاری برای سازمان است که در حال فعالیت است.
مدل سیتمی
طراح
(مدلهای منطقی)
مدل های این خانه ها شامل : تکنولوژی مدل سیستمی و طرح و برنامه طراح برای توانا سازی مدل سازمانی است .
مدل وابسته به فناوری
سازنده
(مدلهای فیزیکی)
مدل های این خانه ها شامل : مدل تکنولوژی و طرح و برنامه سازنده برای به کارگیری تکنولوژی در مدل سیستمی است است .
مدل توصیفی
پیمانکار
(مدل غیر محتوایی)
مدل های این خانه ها شامل : شناسایی و تشخیص و توصیف راه حل های واقعی که اجرا شده اند است .
سازمان در حال کار
سازمان در حال فعالیت و کار ( که دیدگاه کاربران را در رابطه با چگونگی کار سازمان نشان میدهد . )
شکل ۲-۴- چارچوب زاکمن
۲-۲۹- جنبههای مختلف هر سیستم
داده(چه چیز؟): هر یک از سطرهای این ستون به درک و پردازش داده های سازمانی میپردازند. جزییات مدلسازی همراه با پایین رفتن در سطرها، افزایش مییابد.
چه چیز در سازمان جریان دارد؟ چه چیز برای سازمان مهم ، حیاتی و گلوگاهی است؟ برای مثال: جریان کاری، اطلاعات، موجودیتهای کسب و کار، محصولات، مواد اولیه، دستورکارها، بخشنامهها، فرمهای سفارش، داده ها و ارقام .
کارکرد (چگونه؟): سطرهای موجود در ستون کارکرد، فرایند ترجمه مأموریت سازمان به عملیات جزئیتر لازمه آن را، تشریح میکنند.
روندهای کاری، در هر سطح چگونه انجام میشود؟ کدام ماموریتهای سازمان مهم است؟ این مأموریتها چگونه انجام میشوند؟ برای مثال: وظایف، مأموریتها، فرآیندها، جریانهای کاری، حوزه های مسئولیت و سیستمهای کاربردی در این خانه ها میگنجد.
شبکه (کجا)؟: کجا همه این اتفاقات رخ میدهند. موقعیت جغرافیایی، شعب سازمان، واحدهای سازمانی، چارت سازمانی، شبکه های کاری، شبکه های داده ها و اطلاعات، شبکه های کامپیوتری، همگی میتوانند پاسخهایی به این پرسش باشند.
افراد (چه کسی؟): ستون چهارم شرح میدهد که چه کسانی در حرفه درگیر هستند. این ستون به ویژه از نظر امنیت، دارای اهمیت است.
چه کسی و یا کسانی در این رویدادها نقش دارند؟ بازیگران چه کسانی هستند؟ مدیران، کارکنان، نقشهای سازمانی، نقشهای فرآیندی، نقشهای سیستمی، واسطهای کاربر، هر کدام میتوانند به نوبه خود بازیگر اصلی باشند.
زمان (چه وقت؟): ستون پنجم، تأثیر زمان را بر سازمان، شرح میدهد. فهرستی از رخدادها و زمانهای تاثیرگذار، زمانبندی کسب و کار، نمودارهای توالی و ترتیب عملیات، ترسیم توالی عملیات میان مؤلفهها و زمان بندی واقعی کار در سازمان، ترتیب افزایش جزئینگری در این ستون را نشان میدهند.
انگیزه (چرا؟): این ستون بر ترجمه هدفها و راهبردهای حرفه به نتایج و ابزارهای خاص متمرکز است و میتواند برای دربرگیری همه محدودیتهایی که بر تلاشهای سازمانی اعمال میشوند، گسترش یابد.
باید دانست که ستونها، مجزا نیستند بلکه اجزای منطقی سازنده آن ها دارای ارتباطات معنایی با هم هستند[۳۱] .
اما یک نگرش در سازمان نمیتواند تمام اطلاعاتی را که از یک مدل انتظار می رود ارائه کند. مگر آنکه در بررسی سازمان از هر جنبه (داده، وظیفه و …) آن را با نماهای مشخصی در نظر بگیریم. برای مثال هنگامی که از چه چیز؟ صحبت میکنیم باید مشخص شود از چه جایگاهی سازمان را مینگریم؟ برای یک مدیر عامل چه چیز؟ پاسخی جز سود و زیان، محصول، واحدهای سازمانی شرکت، زنجیره تأمین، مواد اولیه و مانند آن را در بر ندارد. برای یک مدیر کارگاه همین پرسش، پاسخهای دیگری دربرخواهد داشت. همچنین است برای یک مهندس یا تحلیلگر سیستم که این پرسش به معنای، داده ها و اطلاعات مجرد در محیط سیستمهای اطلاعاتی است.
-
- .فخیمی ، فرزاد ، ۱۳۷۹ص ۱۴۵ ↑
-
- . NEWMAN ↑
-
- .STARR ↑
-
- .سعادت،اسفندیار، ۱۳۷۲ ،ص ۱ ↑
-
- . الوانی،سیدمهدی، ۱۳۷۴،ص ۱۹۴ ↑
-
- .رضائیان ، علی ، ۱۳۷۱، ص ۷۰- ۶۵ ↑
-
- . سعادت ، اسفندیار ، ص ۲۴ ↑
-
- . الوانی ، سید مهدی ، ۱۳۷۷، ص ۵۹- ۵۵ ↑
-
- .LINDBLOM ↑
-
- – دانشگاه امام حسین (ع) ، مدیر و فرماندهی ، ص ۱۰۵ ↑
-
- . کاظمی و ابطحی، ۱۳۷۹، صص ۱۰-۹ ↑
-
- . علاقه بند، ۱۳۷۵ صص ۱۶-۱۷ ↑
آخرین نظرات