کارت های اولیه از لحاظ فناوری ساخت و همچنین خدماتی که ارائه می‌دادند بسیار ساده بودند ولی به علت استفاده چشم گیر و تقاضای روز افزون برای دریافت این نوع کارت ها و خدمات جدید، و نیز مسائل امنیتی که در خصوص این کارت ها به وجود آمد، کم کم در فناوری ساخت کارت ها و همچنین نوع خدماتی که به وسیله این کارت ها ارائه می شد، تغییرات اساسی پدید آمد و کارت های الکترونیکی به بازار آمد.

با الکترونیکی شدن کارت های اعتباری و به کارگیری پایانه های فروش که از سال ۱۹۸۳ مطرح شد، امکان تشخیص هویت ارائه دهنده کارت اعتباری در فروشگاه ها و اطلاع دقیق از اعتبار باقیمانده کارت به صورت پیوسته فراهم گردید. گسترش تجارت الکترونیکی باعث به وجود آمدن نیازهای جدید در خصوص کارت های اعتباری گردید، این نیازهای جدید سبب شد که کارت های اعتباری جدیدی به نام کارت های هوشمند ارائه گردد. یکی از نیازهای اساسی تجارت الکترونیکی کارت اعتباری است و بدون داشتن کارت اعتباری به خصوص در سطح خرده فروشی، تجارت الکترونیکی با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.

امروزه کارت های اعتباری در انواع مختلف جهت ارائه خدمات متنوع با دارا بودن قابلیت استفاده در سطح ملی و بین‌المللی صادر می‌شوند و مورد استفاده گسترده قرار می گیرند. دامنه کاربرد کارت در زندگی اقتصادی از وسعت و گستردگی قابل ملاحظه ای برخوردار است و بسیاری از پرداخت ها و دریافت ها و تأمین بسیاری از کالاها و خدمات نظیر عملیات بانکی و پرداخت هزینه های مرتبط با مسافرت و بیمه از این طریق امکان پذیر است.(Boeschoten W, 2002, p. 41)

انواع کارت های اعتباری

کارت های اعتباری در انواع مختلف و با کاربردهای گوناگون از سوی بانک ها، مؤسسات مالی و غیر مالی (مانند کارت تلفن) در سراسر جهان صادر و در بین متقاضیان توزیع می‌گردد. از کارت ها به عنوان هسته مرکزی ارائه خدمات بانکی، در شاخه بانکداری خرد استفاده می شود. کارت های اعتباری انواع مختلفی دارد. معمولاً کارت ها را بر اساس شیوه تسویه حساب، فناوری مورد استفاده، نوع خدمات و گستره جغرافیایی کاربردشان طبقه بندی می نمایند ( Duca,1995, p. 83 ).

انواع کارت از لحاظ شیوه تسویه

کارت ها بر اساس شیوه تسویه به سه دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:

الف) کارت اعتباری

ب) کارت بدهکاری

ج) کارت هزینه

البته کارت ها دارای نام مختلف دیگری مثل کارت پول، چک کارت، کارت سپرده و غیره نیز می‌باشند که می‌توانند به نوعی زیر مجموعه انواع فوق قرار گیرند.

الف) کارت اعتباری

کارت های اعتباری به منظور خرید کالا، خدمات و دریافت پول نقد صادر می‌شوند. این نوع کارت ها بسته به ارتباطات و قرارداد صادر کننده، می‌تواند در سطح ملی یا بین‌المللی کاربرد داشته باشد. برای صدور این کارت ها متقاضی به بانک یا مؤسسه‌ صادر کننده مراجعه می کند و پرسشنامه ای که حاوی اطلاعات شخصی (مشخصات، وضعیت مالی، اعتباری شخص متقاضی) است را تکمیل می کند، بانک یا مؤسسه‌ صادر کننده کارت پس از بررسی سوابق متقاضی، امتیاز وی را مشخص کرده و میزان و حد اعتبار او را تعیین می کند. در صورت قابل قبول بودن امتیاز و حد اعتبار متقاضی، کارت اعتباری برای وی صادر و حدود اعتبار ایشان مشخص می شود .(Blanchflower D. G, 1998, p. 12)

دارنده کارت اعتباری می‌تواند به بانک ها، مؤسسات مالی، مؤسسات غیر مالی و فروشگاه هایی که پذیرنده

کارت های اعتباری هستند مراجعه نموده و وجه، کالا یا خدمات مورد نظر را پرداخت کند. و در پایان هر ماه صورت حساب معاملات خود شامل کلیه خرید ها و وجوهی که نقداً دریافت نموده را دریافت می‌کند. دارنده کارت پس از دریافت صورت حساب، باید مبلغ آن را به صادر کننده کارت بپردازد، البته می‌توانند صورت حساب خود را تقسیط نمایند، یعنی مبلغی را در ابتدا پرداخت نمایند و مابقی را طی دوره های بعد تأدیه نماید. معمولاً وقتی که صورت حساب ها به صورت اقساط پرداخت می شود به آن بهره تعلق می‌گیرد (Blanchflower D. G, 1998, p. 13).

علاوه بر این خدمات، کارت های اعتباری می‌تواند خدمات دیگری نظیر مسئولیت قانونی بانک ها در قبال خرابی کالا و خدمات خریداری شده، بیمه حوادث مسافرت و خرید از طریق پست، تلفن و اینترنت را نیز فراهم نمایند (Blanchflower D. G, 1998, p. 14).

ب) کارت بدهکاری

کارت های بدهکار از جمله کارت هایی است که استفاده زیادی دارند، این کارت تقریباً به لحاظ عملیاتی شبیه کارت های اعتباری می‌باشد و از نظر ماهیت تقریباً معادل چک عمل می‌کند. میزان اعتبار کارت بدهکار بر اساس حساب بانکی دارنده کارت تعیین می شود. به عبارت دیگر قبل از این که دارنده کارت خرید خود را انجام دهد باید معادل مبلغ خرید در حساب مربوطه وجه نقد داشته باشد. مکانیزم کار بدین شکل است که دارنده کارت بدهکار کالا و خدمات مورد نظر خود را انتخاب می‌کند و صورت حساب مربوطه را امضاء می‌کند. این کار بدین معنی است که به بانک دستور می‌دهد که معادل مبلغ صورت حساب از حسابش کسر و به حساب پذیرنده کارت واریز گردد. به عبارت دیگر عملکرد آن مثل صدور یک چک در وجه فروشنده می‌باشد با این تفاوت که زمان صدور و دریافت چک، در اینجا وقتی که از پایانه های فروش استفاده می شود به صفر می‌رسد. از کارت های بدهکار برای دریافت وجه از طریق ماشین های خودپرداز نیز می توان استفاده نمود. نکته ای که ‌در مورد کارت های بدهکار بسیار مهم است این است که دریافت وجه یا خرید کالا و خدمات صرفاً به اندازه موجودی حساب دارنده کارت، امکان پذیر می‌باشد و اضافه بر موجودی امکان پذیر نمی باشد. کارت هایی که اخیراًً توسط بانک های کشور ارائه می شود از نوع کارت های بدهکار می‌باشد .(Blanchflower D. G, 1998, p. 14)

ج) کارت هزینه

کارت های هزینه بسیار شبیه کارت های اعتباری می‌باشند تفاوت آن ها این است که در کارت های اعتباری میزان اعتبار، تعیین می شود و دارنده کارت مجاز است به اندازه اعتبار کارت، خرید انجام دهد و یا پول دریافت نماید، ولی کارت هزینه حد مشخص اعتباری ندارد و دارنده آن هر چه قدر بخواهد می‌تواند کالا و خدمات خرید نماید ولی پس از دریافت صورت حساب باید بدهی خود را تأدیه کند، تفاوت دیگر این نوع کارت با کارت های اعتباری این است که به وسیله این ‌کارت‌ها نمی توان وجه نقد دریافت نمود. متداول ترین نوع این کارت ها در ایالات متحده آمریکن اکسپرس و دانیرزکلوپ می‌باشد .(Blanchflower D. G, p. 15)

انواع کارت از لحاظ فناوری ساخت

کارت ها بر حسب فناوری ساخت به دو دسته تقسیم می‌شوند:

الف) کارت با نوار مغناطیسی

ب) کارت های هوشمند

الف) کارت با نوار مغناطیسی