(مَّا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِید)[۱۸۳]
انسان هیچ سخنى را بر زبان نمىآورد مگر اینکه همان دم، فرشتهاى مراقب و آماده براى انجام مأموریت (و ضبط آن) است!»
بدون شک ، اگر حضور حجت های الهی درک شود، بهترین و قوی ترین بازدارنده ها بدون نیاز به نظارت های بیرونی و ترس و اجبار و طمع، برای همگان ایجاد می شود . لازمه این مهم ، معرفت دینی ایجاد کردن در بین همه اقشار جامعه می باشد . امیر المؤمنین ۷هم که آینه تمام نمای اسلام است همواره مردم را به توجه بر وجود نظارت الهی دعوت می کرد :
(فَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی أَنْتُمْ بِعَیْنِه)[۱۸۴]
پس تقواى الهى را پیشه سازید، خدایى که در برابر نظارت او هستید
(أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِنْ قُلْتُمْ سَمِعَ وَ إِنْ أَضْمَرْتُمْ عَلِم)[۱۸۵]
اى مردم، خدا را بپرهیزید که اگر حرف زدید مىشنود، و اگر نهفته دارید مىداند»
زمانی که آن حضرت می خواستند، یاران خود را هنگام فرار از جنگ به شرم و حیا فرا بخوانند، به حضور در محضر خدا بودن و نظارت الهی فرا خواندند[۱۸۶] و سپس فرمودند :
(عاودُوا الکَرَّ وَ استحیوا مِنَ الفَر)[۱۸۷]
دوباره حمله کنید و از فرار کردن شرم کنید»
۳ـ۱ـ۲ـ۲ـ تأثیر بی حیایی در زندگی اجتماعی
اگر ملکه حیا در شخص نباشد، هیچ کار زشتی ترک نمی شود . شخص بی حیا حرمت هیچ چیز را نگه نمی دارد و برای کسی ارزش قائل نمی شود. به همین دلیل مهم ترین پیامد بی حیائی این است که هر کاری برای هر شخصی جایز است . بر همین اساس امیرالمؤمنین ۷می فرماید :
«إیّاک و القحّه فإنّها تحدوک على رکوب القبائح و التّهجّم على السّیّئات[۱۸۸]
از بی شرمی بپرهیز؛ زیرا تو را به ارتکاب زشتی ها و رو آوردن به بدیها وادار می کند .»
-
- در جامعه عاری از حیا قبح گناه ریخته وگناه علنی و امری عادی تلقی می گردد . فرد با حیا اگر ناخواسته مرتکب خطایی شود، آن را مخفی می کند، ولی بی حیا آشکارا اقدام به خطا می کند و چه بسا برای دیگران ، خطای خود را تعریف کند در حالیکه علنی سازی گناه از بزرگترین گناهان می باشد:
«إیّاک و المجاهره بالفجور فإنّه من أشدّ المأثم[۱۸۹]
بپرهیز از تجاهر به گناه زیرا این کار از شدییدترین گناهان است »
-
- اثر دیگر بی حیایی در جامعه را می توان از بین رفتن امر به معروف و نهی از منکر در جامعه دانست .
-
- بی حیایی سبب افزایش بی غیرتی می شود. زیرا عادی شدن روابط قبیح در جامعه سبب کمرنگ گشتن روح غیرت در جامعه می گردد .
-
- بی حیایی سبب ترویج بی عفتی نیز می شود . از آن جا که یکی از آثار مهم حیا عفت است [۱۹۰]پس بی حیایی عامل بی عفتی می گردد .
-
- همچنین بی حیایی موجب تزلزل بنیان خانواده و بالا رفتن آمار طلاق در جامعه می شود . زمانی که لذت جویی های نامشروع در جامعه فراگیر شود و بهره گیری از جنس مخالف شایع گردد، خیانت و بی بندوباری رواج پیدا کند، شخص نسبت به همسر خود تمایل کمتری نشان می دهد . این امر سبب ایجاد تنش و طلاق در خانواده ها می شود . وقتی خانواده که کوچک ترین و در عین حال حیاتی ترین جزء اجتماع و کانون پرورش نسل آینده و پناهگاه روحی و عاطفی افراد است، متلاشی شود ؛ جامعه هم رو به از هم پاشیدگی می رود .
-
- با بی حیایی کارایی جامعه پایین می آید ، زیرا نیروی کار و فعالیت ضعیف می شود و در طولانی مدت، کل اجتماع به فرسایش کشیده می شود . در حالی که حیا نیروهای مرد و زن را هدایت و بیمه می کند ، بدون اینکه هیچ حق و هزینه ای از شخص ضایع شود.
-
- زوال امنیت اجتماعی : بی حیایی تهدیدی برای امینیت اجتماع محسوب می شود .
-
- انزوای افراد باحیا : شخص مؤمن باحیا از بودن در جامعه آلوده به بی حیایی متنفر و گریزان است . لذا ترجیح می دهد کمتر در اجتماع حاضر شود و کنج خانه را بر فعالیت در اجتماع ترجیح می دهد .
۳ـ۱ـ۲ـ۳ـ قلمرو حیا
کسی که دارای ملکه حیا است، از تمامی کارهای قبیح و ناهنجار پرهیز می کند [۱۹۱]. از آن جا که بسیاری از افعال قبیح در روابط اجتماعی رخ می دهد، حیا می تواند، عمل مهمی در علاج ناهنجاری ها و سوق دادن جامعه به سمت ارزش ها محسوب شود. در قلمرو حیای اجتماعی هیچ محدودیتی وجود ندارد و در همه جوانب، باید حیا رعایت شود. شخص با حیا در جامعه با آبرومندی و عزت زندگی می کند . امیرالمؤمنین۷می فرماید:
«مَنْ کَسَاهُ الْحَیَاءُ ثَوْبَهُ خَفِیَ عَنِ النَّاسِ عَیْبُهُ[۱۹۲]
هر کس لباس حیا بپوشد عیوبش نزد مردم مخفی می ماند»
۱ـ حیا در پوشش
هر چه پوشش کامل تر رعایت شود از نظر جنس و نوع و تنگ نبودن ، جامعه به سوی آرامش بیشتری پیش می رود . زیرا پوشش مصونیت می آورد .
قرآن مجید شرایط پوشش زن را چنین دستور می دهد :
(لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضْرِبْنَ بخُِمُرِهِنَّ عَلىَ جُیُوبهِِنَّ ) [۱۹۳]
زینت خود را- جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسرىهاى خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) »
(یَأَیهَُّا النَّبىُِّ قُل لّأَِزْوَاجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیهِْنَّ مِن جَلَبِیبِهِنَّ ذَالِکَ أَدْنىَ أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَ کاَنَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا)[۱۹۴]
اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: «جلبابها [روسرىهاى بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار براى اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است (و اگر تا کنون خطا وکوتاهى از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است.»
امام علی۷نیز در نانه ۳۱ تأکید بر حجاب بانوان کرده و علت آن را بیان فرموده که رعایت حجاب را سبب پاکی بیشتر گوهر زن دانسته است و همچنین دستور به پوشش لباس مناسب برای همه افراد جامعه داده است:
«وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَّاهُنَّ فَإِنَّ شِدَّهَ الْحِجَابِ أَبْقَى عَلَیْهِنَّ[۱۹۵]
با پوششى که بر آنان قرار مىدهى دیده آنان را از دیدن مردمان باز دار، زیرا سختى حجاب آنان را پاکتر نگاه مىدارد»
ِ «عَلَیْکُمْ بِالصَّفِیقِ مِنَ الثِّیَابِ فَإِنَّهُ مَنْ رَقَّ ثَوْبُهُ رَقَّ دِینُهُ لَا یَقُومَنَّ أَحَدُکُمْ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ عَلَیْهِ ثَوْبٌ یَصِفُهُ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ وَ ادْخُلُوا فِی مَحَبَّتِهِ[۱۹۶]
جامههاى ضخیم بپوشید، زیرا هر کس جامه نازک بپوشد دینش نیز نازک [و ضعیف] خواهد بود. هیچ یک از شما با لباس بدننما در پیشگاه خدا نایستد.»
۲ـ حیای چشم
بسیاری از آلودگیها و انحرافات از یک نگاه ناروا که نگاه های بعدی را به دنبال داشته سرچشمه گرفته و به لغزش و گاه سقوط و انحراف رسیده . ممکن نیست کسی نگاه خود را کنترل نکند اما موفق به «مهار نفس و شهوت» بشود، زیرا پس از دیدن «میل و هوس» تحریک می‌شود.می گیرد
خداوند در قرآن می فرماید :
(قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّواْ مِنْ أَبْصَارِهِمْ ………. وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ)[۱۹۷]
به مؤمنان (مردان) بگو چشمهاى خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند …..و به آنان
(زنان) با ایمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه هوسآلود) فروگیرند»
امام علی ۷چشم را محل ورود شیطان وحیای چشم پرهیز از هر گونه نگاه آلوده به گناه می داند
«الْعُیُونُ مَصَائِدُ الشَّیْطَان [۱۹۸]چشمها دام های شیطان هستند
الْعَیْنُ رَائِدُ [الْقَلْبِ] الْفِتَنِ [۱۹۹] چشم دل را به دنبال خود می کشد»
۲ـ حیای گوش
نشنیدن سخن قبیح ، گوش ندادن به غیبت ، نشنیدن موسیقی حرام و غنا .
۳ـ حیای زبان
یکی از مهمترین راه های ارتباطی بین انسان ها ارتباط کلامی است. هم محتوای کلام باید از معاصی گفتاری مثل دروغ، غیبت، تهمت، تمسخر، تخریب و هتک حرمت دیگران خالی باشد. زیرا با رواج حرمت شکنی اعتماد اجتماعی از بین می رود و ضربه محکمی به اجتماع و نظام وارد می شود. هم سخن سبک و بدون وقار بر زبان جاری نشود، زیرا گزینش واژگان و کلمات نیز نقشی بسزایی در رسادن مقصود و بیانگر شخصت هر فردی است. آن حضرت می فرماید :
«الْمَرْءُ مَخْبُوءٌ تَحْتَ لِسَانِه
آخرین نظرات