برای شناخت بهتر محیط بیرونی ، ابتدا آن را به دو محیط مجزای دور و نزدیک تقسیم می‌کنیم. منظور از محیط دور یا کلان و زمینهای ، مجموعه عواملی است که بر سازمان تأثیر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌پذیرند، اما سازمان هیچ کنترلی بر آن ها ندارد و یا کمترین نفوذ را می‌تواند بر آن ها داشته باشد. شناخت و مطالعه عوامل کلیدی موجود از ابعاد مختلف آسان‌تر و کامل‌تر صورت گیرد. این ابعاد اصلی شامل بوم شناسی (اجتماعی، فرهنگی)، اقتصادی، سیاسی ـ حقوقی ـ امنیتی، جغرافیا و محیط زیست (طبیعی ، انسانی ، صنعتی ،…)، فناوری (سخت افزاری و نرم افزاری) هستند. در هر یک از ابعاد، عوامل کلیدی تأثیرگذاری وجود دارد که در این مرحله باید مورد ملاحظه و بررسی قرار گیرد.
منظور از محیط نزدیک یا تعاملی نیز محیطی است که هم بیشترین تأثیر را بر سازمان دارد و هـم سازمان و عوامل سازمانی بیشترین ارتباط و تعامل را با آن برقرار می‌کنند. به عنوان مثال اگر سازمان مورد مطالعه، نهاد نمایندگی ولی فقیه در سپاه باشد، محیط تعاملی و نزدیک آن سپاه پاسداران، ستاد کل نیروهای مـسـلح، ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیروی انتظامی، دفتر عقیدتی ـ سیاسی فرماندهی کل، و دفتر مقام معظم رهبری (مسئله) خواهد بود.
پس از تفکیک و تجزیه، محیط بیرونی به دو بخش محیط زمینهای و محیط تعاملی و تجزیه آن به ابعاد مختلف، برای شناخت عوامل کلیدی تأثیرگذار موجود در این محیط و بررسی دقیق و علمی آن، می‌توان از بررسی اسناد و مدارک و منابع مکتوب و گزارش‌های رسمی، اجرای پیمایش و تکمیل اطلاعات (از طریق توزیع پرسشنامه یا مصاحبه)، روش دلفی و اجماع نخبگان استفاده کرد (۲).
۲-۱-۴۰-ماموریت سازمانی و چشم انداز سازمانی
۲-۱-۴۰-۱-چشم‌انداز ( Vision )
تعاریف مختلفی از چشم‌انداز سازمان ارائه گردیده است. در این قسمت دو نمونه از کاربردی‌ترین آن تعاریف ارئه می شود:
چشم انداز تصویری از آینده است‌که سازمان قصد دارد در زمان مشخصی به آن دست یابد.
چشم انداز آرزوهای آتی سازمان در شرایط کنونی است.
چشم‌انداز سازمان دارای مشخصات خاصی است. سازمان شایسته است چشم‌انداز خود را با درنظرگرفتن چنین مشخصاتی استخراج نماید. این مشخصات در ذیل ارائه گردیده است:
فرصت های موجود برای شرکت را نشان دهد، راه بهره جویی از فرصت ها را بنمایاند، بلند پروازانه باشد، منحصر به فرد باشد، در کارکنان رضایت شغلی ایجاد نماید، استانداردهای بالایی را بنا گذارد، در کارکنان ایجاد تعهد، علاقه و غرور نماید، مسیر حرکت شرکت را به وضوح بیان کند، مشوق یادگیری باشد، و مخاطب را مشخص سازد.
۲-۱-۴۰-۲-ماموریت (Mission )
ماموریت سازمان همان فلسفه وجودی سازمان خواهد بود. ماموریت سازمان بیان می‌دارد که سازمان چگونه می خواهد رقابت نموده و برای مشتریان خود ارزش خلق نماید.
درتدوین بیانیه ماموریت بایستی بتوان به پنج سؤال اساسی زیر پاسخ داد.که عبارتنداز: ۱٫ چه چیزی؟ (کالا و خدماتی که سازمان ارائه می دهد و در واقع چه نیازی از جامعه را با تامین این محصولات برآورده می سازد،
-
- چه کسی؟ مشتریان چه کسانی هستند؟ ۳٫ کجا؟ حیطه رقابتی کجاست؟ ۴٫ چرا؟ هدف بهینه سازمان چیست؟ ۵٫ چگونه؟ ویژگیهای منحصر به فرد و مزیت های رقابتی سازمان در رسیدن به این هدف‌ها چیست؟
در کتب مختلف پیشنهاد گردیده تا در بیانیه‌ی ماموریت سازمان در مورد: کارکنان به عنوان یک قلم دارایی ارزشمند، واکنش به مسائل اجتماعی، جامعه و محیطی)، نوع فن‌آوری و در نهایت تعهدی که سازمان در مقابل سلامت مالی و رشد خواهد داشت، توضیحاتی ارائه گردد.
از نظر مسیر و جهت حرکت، ماموریت سازمانی به همه‌ی مدیران وحدت خواهد بخشید. ماموریت سازمانی باعث می‌شودکه همه‌ی کارکنان و مدیران سطوح مختلف سازمان دارای انتظارات مشترک گردند. ماموریت سازمان باعث می شود که افرادو گروه‌های ذی‌نفع، با گذشت زمان، دارای ارزش مشترک گردیده و این ارزش روزبه‌روز تقویت گردد. ماموریت سازمانی موجب پیدایش نوعی ارزش و هدف خواهد گردید که از طریق آن، افراد خارج از سازمان، آن ارزش را معرفی شرکت خواهند دانست. در نهایت ماموریت سازمان موجب تایید و تقویت تعهداتی نظیر: بر عهده گرفتن مسولیت عملیاتی و نیز تضمین بقا، رشد و سودآوری شرکت خواهد گردید.
بر اساس آنچه گفته شد، امروزه تدوین استراتژیها در سازمانهای ورزشی نیز متداول است. در این خصوص، بسیاری از سازمانها با تدوین بیانیه مأموریت، تجزیه و تحلیل محیطی، و تدوین اهداف بلند مدت، از طریق شیوه های علمی و استفاده از تحلیلهای استنباطی، به تدوین و انتخاب استراتژی های مناسب برای سازمان خود میپردازند. این استراتژیها به دنبال افزایش نقاط قوت و استفاده مناسب از فرصتها و همچنین کاهش ضعفهای سازمان و به حداقل رساندن اثرات ناشی از تهدیدهای بیرونی هستند تا از این طریق موقعیت برتر و رقابتی سازمان را حفظ و ارتقا بخشند (۲۹).
۲-۲-فوتبال در جهان
تحقیقات نشان می دهد که ملل مختلف هزاران سال قبل از میلاد بازیهای شبیه فوتبال داشته اند. کشیشی به نام اشپانوت از اهالی آلمان، پژوهشهایی درباره فوتبال به عمل آورده است. او میگوید: «طبق نوشته های هومر -نویسنده و شاعر یونانی- در قاره گمشده آتلانتیس، ورزشگاه عظیمی بوده که تماشاگران زیادی جهت تماشای توپ گرد در آن جمع میشدند».
تحقیقات باستانشناسان نشان میدهد که بین سالهای ۲۰۰ تا ۲۲۰ قبل از میلاد، هوانگ تین، امپراتور چین مبتکر بازی «تی-سو- چو» بوده است. تی سو در زبان چینی همان لگد زدن و با پا زدن است و چو، به معنی توپ می باشد. وی، تی- سو- چو را به این منظور ابداع کرد که سربازانش با هم مبارزه کنند و به رقابت بپردازند.
در سال ۵۸۷ میلادی، فوتبال از چین به ژاپن راه یافت و این حرکت با تحولات جدید و تکامل نسبی همراه بود. «کوماری» واژه ای است که ژاپنیها به فوتبال اطلاق میکردند. در کتیبههای بدست آمده از آن دوران، فوتبال، عملی مذهبی و جزو آداب دینی شمرده میشده است.
رومیها نوعی بازی به نام «هارپ استوم» داشتند که در آن، دو گروه در دو سوی زمین قرار میگرفتند و زمین هر تیمی با خط کشی معین شده بود. برای بازی، از نوعی توپ استفاده می شد که رویهای چرمی داشت. میان دو زمین، فاصلهای وجود داشت که با دوخط دیگر تعیین شده بود و بازی در میان این فاصله انجام میشد و هر تیم باید توپ را از خط مرزی عبور داده و به زمین حریف برده و تا به انتهای آن می رساند.
این بازی خشن که گاهی با مرگ بازیکنان هم همراه بود، توسط بریتانیاییها شامل قوانین و مقرراتی گردید. در حقیقت، منشاء فوتبال امروزی، مناطقی از بریتانیا بوده است که برای این بازی قوانینی وضع نمودند و تلاش کردند ضمن کاستن خشونت از آن، جاذبههای آن را افزایش دهند.
درسال ۱۸۶۲، باشگاه فاتس کانتی در شهر ناتینگهام تأسیس شد که به عنوان قدیمیترین باشگاه فوتبال در لیگ باشگاههای انگلیس، هنوز هم حضور دارد و امروزه با نام «ناتینگهام فارست» شناخته می شود. جام انگلیس (FACup)، قدیمیترین مسابقات فوتبال جهان است که در سال ۱۸۷۱ پایه ریزی شده است. نخستین مسابقه بین المللی فوتبال، در روز شنبه ۳۰ نوامبر ۱۸۷۲ بین دو تیم انگلیس و اسکاتلند در گلاسکو برگزار شد که با نتیجه بدون گل به پایان رسید (۸۴).
۲-۳-فوتبال در آسیا
در سال ۱۹۳۸ تیم هند شرقی –یا همان اندونزی- اولین تیم آسیایی در جام جهانی شرکت کرد. و در سال ۱۹۵۴ پایهریزی فوتبال آسیا به شکل امروز در ۸ می در مانیل صورت گرفت. در این روز کنفدراسیون فوتبال آسیا رسماً در حاشیه دومین دوره مسابقات آسیایی تأسیس شد. دوازده فدراسیون ملی پیشرو (افغانستان، برمه، جمهوری خلق چین، کره جنوبی، ژاپن، هند، هنگ کنگ، پاکستان، فیلیپین، سنگاپور، ویتنام، سرمان کام لو (هنگ کنگ) را به عنوان اولین رئیس کنفدراسیون انتخاب کردند. لی وان تونگ از هنگ کنگ نیز به عنوان دبیرکل فدراسیون انتخاب شد. با دعوت فیفا از نمایندگان AFC بر سر حضور در کمیته اجرایی فیفا در ۲۱ ژوئن ۱۹۵۴ در برن، این سازمان در جهان شناخته شد. بعد از شناخته شدن AFC در جهان کره جنوبی اولین تیم آسیایی به نیابت از AFC بود که در جام جهانی سوییس شرکت کرد. این تیم اولین بازی را ۹ به صفر در زوریخ به مجارستان باخت و پس از آن در ژنو ۷ بر صفر مغلوب ترکیه شد. دو سال بعد، اولین دوره مسابقات جام ملت‌های آسیا با شرکت هفت تیم از
۲-۴-فوتبال در ایران
تاریخ فوتبال در ایران به زمان های طولانی بر میگردد. به دلیل اینکه انگلیسیها مبدا فوتبال بودند و در ایران نیز حکومت می کردند فوتبال خیلی زود به ایران آمد، ولی هیچ بازیکن ایرانی در آن بازی نمی کرد و وقتی که انگلیسیها تعداد بازیکنانشان به حد نصاب نمیرسیدند از ایرانیهایی که برای تماشا آمده بودند استفاده می کردند. سالها بعد با تاسیس مجمع فوتبال در سال ۱۳۲۰ تیم ملی ایران اولین سفر خارجی خود را انجام داد. سپس در سال ۱۳۲۵ مجمع فوتبال به فدراسیون فوتبال ایران تغییر نام داد و در اوایل سال ۱۳۲۶ تقاضای خود را برای عضویت در کنفدراسیون فوتبال آسیا ارائه داد. این درخواست در ۳۰ دی ۱۳۲۶مورد موافقت قرار گرفت. در مجموع آمارنویسان فوتبال ایران، سال ۱۳۴۹ را آغاز فوتبال باشگاهی ایران می دانند. مسابقاتی که در زمان ریاست مصطفی مکری برای اولین بار جنبه رقابت های باشگاهی به خود گرفت زیرا تمام تیم های حاضر در آن باشگاهی بودند. در سال ۱۳۵۲ شمسی اولین دوره مسابقات باشگاههای ایران با عنوان تخت جمشید برگزار شد و تیم پرسپولیس با پیروزی برابر تیم تاج (استقلال فعلی) عنوان قهرمانی را به دست آورد. ششمین دوره این مسابقات با پیروزی انقلاب اسلامی ناتمام ماند تا فوتبال باشگاهی ایران مدتها به صورت غیررسمی برگزار شود.
وقوع انقلاب اسلامی در ایران و همچنین جنگ تحمیلی با عراق باعث شد لیگ فوتبال ایران با یک دهه وقفه مواجه شود. در این سالها مسابقات فوتبال در داخل کشور با حضور تیمهایی با نام استانها یا مسابقات باشگاهی با تعداد محدود در داخل استانها برگزار میشد. البته در سال ۱۳۶۴ مسابقاتی با عنوان جام قدس برگزار شد که تیم تهران الف موفق شد بالاتر از تیم های تهران ب و مازندران قرار گرفته و عنوان قهرمانی را به دست آورد. از سال ۱۳۸۰ با تغییر در ساختار فوتبال ایران، لیگ برتر شکل گرفت و اکنون چهاردهمین دوره آن با حضور ۱۶ تیم در حال برگزاری است (۸۶).
۲-۵-فوتبال استان گیلان
قبل از آغاز سده چهاردهم هجری خورشیدی فوتبال توسط خارجیهای مقیم در استان رواج یافت. در دهه نخست قرن حاضر در شهرهای رشت، بندرانزلی و آستارا رشته فوتبال علاقمندانی را به خود جذب کرد. در سال ۱۳۰۸ در آستارا مدرسه فوتبال تأسیس و در بندرانزلی رقابت هایی بین اتباع خارجی و تیم فوتبال در بندرانزلی برگزار شد و نخستین تیم فوتبال در این دوره در رشت به نام اخوت تشکیل شد که بازیکنان موثر و تکنیکی آن افرادی مانند حسین آقا مستر، منصور و ناصر انشاء، شهیدی، یکرنگ، بابا زاده ، قاسم خان زند، یزدانی، عباس، حسن و احمد صباحی بودند. البته به علت تردد خارجیان از مسیر بندرانزلی و همچنین کشتیهای تجاری، فوتبال در این شهر، رونق و اقبال بیشتری داشت.
از سال ۱۳۱۴ رسماٌ در مقطع آموزشگاهی، فوتبال به عنوان یک رقابت قاعده مند در گیلان آغاز شد و نخستین تیم در رقابت های کشوری در بهمن ماه همین سال به تهران اعزام شد. لازم به ذکر است در این دهه رقابت های جام ژولریمه یا جام جهانی فوتبال آغاز شده بود. جنگ دوم جهانی رکود قابل ملاحظه ای در فوتبال جهان داشت، لیکن در همان مقطع نیز رقابتهایی توسط تیمهای رشت و بندرانزلی با ارتش سرخ شوروی و انگلیسیهای مقیم برگزار می شد. در همین دوره چهره های زیادی در فوتبال گیلان ظهور کردند که حتی به تیم ملی راه یافتند. از جمله پورنوروزی، محمد خاتمی، منصور و ناصر انشاء، حسن و عباس صباحی، جبارصمدی، جواد و رضا صالح نیا .
باشگاههای اسپورت رشت و گیو بندرانزلی در رشته فوتبال فعالیت خود را آغاز کردند، اما رقابت های شهرهای گیلان تحت عنوان تیم های کلنی (منتخب) برگزار می شد.
در سال ۱۳۳۰ مجموعه ورزشی شهید عضدی فعلی و در سال ۱۳۳۳ مجموعه تختی بندرانزلی دارای زمین فوتبال و سکوی تماشاچی شد و ساختمان کنونی هیأت فوتبال گیلان در همان سال به بهره برداری رسید و همچنین نخستین رئیس هیأت فوتبال گیلان در سال ۱۳۳۰ منصوب شد. وی فضل صادق سمیعی از نمایندگان مجلس شورای ملی گذشته بود. او نخستین رقابت های قهرمانی کشور را در همین سال با حضور ۱۲ تیم در رشت برگزار نمود. پس از وی آقایان نوری، ماکویی، پهلوان، یوسفی، عمواوقلی، دمویی، خسرو شاهی، تیزکار، استوار، علیرضا هوشنگی، رسایی، زهرابی، محسن هوشنگی، غروی، کامبوزیا، درزی، الماسی و شاملی در این سمت به فعالیت پرداخته و امروز هم ریاست هیأت فوتبال گیلان در در اختیار قربانعلی الماسخانه از پیشکسوتان فوتبال گیلان است.
در دهه چهارم، تیمهای باشگاهی گیلان مانند تاج، دارایی، شاهین و سلامت بخش در رشت، و نیروی دریایی (در ابتدا) و بعد ملوان در بندرانزلی در فوتبال گیلان حضور داشتند. در دهه پنجم و در رقابت های لیگ کشور تحت عنوان جام تخت جمشید باشگاه ملوان به افتخار بزرگی دست پیدا کرد. احراز عنوان بهترین تیم شهرستانی و کسب نخستین جام حذفی کشور در سال ۱۳۵۵ حاکی از منزلت ارزشمند فوتبال گیلان بود. در همین دوره سپیدرود رشت نیز توفیقاتی در دسته دوم فوتبال کشور داشت و رشته فوتبال در کلیه شهرستانهای گیلان از محبوبیت قابل ملاحظهای برخوردار بود. باشگاه ملوان با هفت دوره حضور در فینال جام حذفی کشور و سه دوره قهرمانی این مسابقات و همچنین حضور مستمر در بالاترین سطح فوتبال باشگاهی کشور همواره باعث افتخار مردم گیلان بوده است.
استان گیلان دارای استعدادهی فراوانی در ورزش فوتبال است است به طوری که بازیکنان زیادی از این استان به تیم ملی راه پیدا کرده اند. مردانی چون پورنوروزی، محمد خاتمی، منصور و ناصر انشاء، حسن و عباس صباحی، جبارصمدی، جواد و رضا صالح نیا، صمدی، آقایی، غفور جهانی، جاوید جهلانگیری، نصرت ایراندوست، محسن هوشنگی، محمد مایلی کهن، سیروس قایقران، سید علی افتخاری، محمد احمدزاده، امید هرندی، پرورش خواه، فرهاد پورغلامی، سید هادی طباطبایی، بهزاد داداش زاده، سید جلال حسینی، پژمان نوری، مازیار زارع، سید جلال رافخائی، محمد غلامین و… که از بین آنان غفور جهانی، محسن هوشنگی، سیروس قایقران، سید علی افتخاری، سید جلال حسینی، مازیار زارع و محمد غلامین، توفیق کسب مدال بازی های آسیایی را داشتند و همچنین بزرگانی چون بهمن صالح نیا، غفور جهانی، حسن جهانپور، محمد مایلی کهن، محمد احمد زاده ، نصرت ایراندوست، احمد صومی، بهزاد دادادش زاده، حمید رجبی نیا، امیر عدالت‌خواه، فرهاد پورغلامی، نادر عزت الهی و مریم ایراندوست به عنوان مربیان تیم ملی افتخاراتی در عرصه های ملی و بین المللی برای ایران کسب کرده اند.
در زمینه قضاوت فوتبال نیز داوران زیادی از استان گیلان در رقابتهای این رشته حضور داشته اند که آقایان یوسف قاسمپور، مسعود فلاح و سعید بخشی زاده با احراز رتبه بین المللی از مطرحترین داوران استان و کشور به حساب میآیند. ضمناً نخستین استانی که توانست رقابت لیگ برگزار نماید گیلان بود که با تفکرات ارزنده و تلاش بیژن تیزکار و حسن جهانپور این رقابت ها برنامه ریزی و تا امروز هم ادامه دارد. در دهه ۷۰ با پیدایش فوتبال سالنی (فوتسال)، گیلان موفقیتهای قابل ملاحظهای در این عرصه داشت. کسب مقام قهرمانی نخستین دوره رقابت های فوتسال کشور در سال ۱۳۷۵ و قهرمانی جوانان در ابتدای دهه ۸۰، معرفی چهره های ملی پوش از جمله حسن ارسلانی، محمود هادی زاده، مجید لطیفی و… نشان از توانمندی جوانان استان در این بخش داشت. متأسفانه فوتسال به علت عدم سرمایه گذاری و عدم حمایت و اسپانسر مناسب جایگاه مطلوب خود را به دلیل فعالیت باشگاهی و حضور در لیگ کشور از دست داد.
گیلان در فوتبال ساحلی از قدرتهای اصلی کشور به شمار می رود به طوری که رقابتهای ساحلی از استان گیلان آغاز گردید. بازیکنان زیادی نیز که با پیراهن تیم ملی به عناوین قهرمانی آسیا دست یافتند از گیلان بودند. مردانی چون بلوک باشی، قربان پور، احمد زاده، عبدالهی، ملکی، بخشنده، مژده و مربی نام آشنایی چون بهزاد داداش زاده توانستند افتخارات زیادی را در این رشته رقم زنند.
در اواخر دهه ۷۰ فوتسال، و بعد فوتبال ساحلی نیز در بخش بانوان گیلان فعال شد. زنان توانمند گیلانی نیز در این حوزه فعالیت داشتند و حضور بازیکنان با استعداد گیلانی در قالب تیم ملی نشانگر این مدعاست.
اینک فوتبال گیلان با سابقه طولانی و افتخارات قابل توجه و با داشتن ۱۷ تیم در رقابت های مقطع بزرگسالان در لیگ کشور که داماش و ملوان در برترین جایگاه آن به رقابت مشغولند و ۵ تیم در مقطع امید، ۴ تیم در مقطع جوانان، ۵ تیم در مقطع نوجوانان و ۴ تیم در مقطع نونهالان، جمعاً ۳۵ تیم در مسابقات مختلف فوتبال کشور به فعالیت می پردازند. رقابتهای فوتبال گیلان نیز از حجم و کمیت قابل توجهی برخوردار است. آمار ۱۴ تیم در لیگ برتر، ۱۶ تیم در لیگ دسته اول، ۱۴ تیم در مقطع جوانان، ۱۲ تیم در لیگ نوجوانان، ۱۱ تیم در فوتسال و ۹ تیم در فوتسال امید بیانگراین است که در استان بیش از ۱۵۰۰ رقابت رسمی به طور سالانه به انجام می رسد. در گیلان تعداد ۵۱ مربی در مقطع A آسیا، ۷۳ مربی در مقطع B آسیا، تعداد ۱۳۰ مربی در مقطع C آسیا و تعداد ۲۶۱ مربی در مقطع D آسیا و تعداد ۶ مدرس در مقاطع مختلف فعالیت دارند. در استان گیلان ۱ نفر داور بین المللی، ۳۹ داور ملی، ۴۴ داور درجه یک، ۷۷ داور درجه دو و ۱۳۴ داور درجه سه به امر قضاوت فوتبال اشتغال دارند. ۶ مدرس داوری و ۲ ناظر داوری لیگ های مختلف از گیلان به امر کنترل و ارزشیابی داوران مشغولند. همچنین ۴۳ مدرسه فوتبال در مقطع نونهالان به فعالیت می پردازند و جمعیت سازمان یافته فوتبال در گیلان ۲۳۰۲۳ نفر می باشند (۷۱).
۲-۶-مروری بر پژوهشهای خارجی
در خارج از کشور نیز مطالعات استراتژیک مختلفی در فوتبال صورت گرفته است. در برنامه ریزی راهبردی بخش ورزشی، آموزشی و تفریحی دانشگاه کالیفرنیا (۱۹۹۶)، توانایی حمایت از رشته های ورزشی بسکتبال، والیبال، بدمینتون و برنامه های ورزشی هوازی، داشتن ورزشگاه و زمین بیسبال خوب که می تواند بسیاری از ورزشها را حمایت کند از نقاط قوت و نبود استخر و فضای کافی برای احداث مکانهای ورزشی از نقاط ضعف عمده آن بودند. عدم تعمیر و نگهداری ورزشگاه و زمینهای ورزشی از مهمترین تهدیدات خارجی و وجود اماکن ورزشی فراوان در نزدیکی دانشگاه از مهمترین فرصتهای موجودند (۳۴).
از دیگر تحقیقات انجام گرفته، آسیبشناسی فوتبال کشور چین در سال ۲۰۰۱ بر اساس مطالعه برنامه راهبردی این کشور است که قوتها و ضعفهای زیر را مشخص ساخت:
آخرین نظرات