جروم مک کارتی در کتاب خود تحت عنوان مبانی بازاریابی، طبقه بندی مشهوری از عناصر متنوع بازاریابی در چهار مقوله انجام داده است که از آن زمان به بعد، در صنعت بازاریابی به‌عنوان چهار (p) معروف شده است. این عناصر عبارت است از محصول، قیمت، توزیع و ترفیع (ولز و دیگران، ۱۳۸۳). بسیاری از شرکت‌ها از عبارت آمیخته بازاریابی جهت توصیف ترکیب عناصر بازاریابی استفاده می‌کنند (کاتلر، ۱۳۸۵). آمیخته بازاریابی مجموعه‌ای از تصمیمات و اقدامات اجرایی است که هر مدیر فروش، هر مدیر بازاریابی، هر مدیر صادرات و به‌طورکلی هر عواملی که در زمینه‌های بازرگانی، بازاریابی و یا فروش فعال هستند یا قدرت و اختیار تصمیم‌گیری دارند، باید نسبت به آن‌ ها مطلع و حساس باشند، تحقیق کنند، تصمیم بگیرند و عکس العمل نشان دهند (بلوریان تهرانی، ۱۳۸۲)
محصول: شی یا خدمتی است که شرکت به فروش می‌رساند. خصوصیات ذاتی و اصلی محصول مهم هستند اما ادراکات مشتری از محصول نیز می‌تواند به اندازه خصوصیات واقعی محصول مهم باشد (رنجبریان، ۱۳۷۸). در این آمیخته بازاریابی به طراحی، توسعه، نامگذاری و بسته بندی محصول توجه می‌شود. (ولز و دیگران ۱۳۸۳)
عنصر قیمت: در آمیخته بازاریابی در حقیقت بیان کننده ارزشی است که مشتری برای محصول می‌پردازد. از دیدگاه مشتری ارزش عبارت است از مجموعه استفاده‌هایی که از یک کالا یا خدمت می‌شود منهای هزینه به دست آوردن آن. (تریسی و ویزرما، ۱۳۸۴)

عنصر ترفیع: شامل هر نوع وسیله یا ابزاری است که کلماتی راجع به محصول ترویج می‌دهد. در اینترنت فرصت‌های جدید بی شماری جهت برقراری ارتباط با مشتریان بالقوه وجود دارد. اقدامات ترفیعی شامل فروش شخصی، تبلیغات، روابط عمومی، ترویج فروش و بازاریابی مستقیم می‌شود (ولز و دیگران، ۱۳۸۳)
موضوع مکان (که به آن توزیع گفته می‌شود): به معنی قابلیت دسترسی به محصولات و خدمات در هر مکانی است که مشتری به آن نیاز دارد. مسئله رساندن محصول درست، در مکان درست، در زمان درست جهت فروش از زمانی که تجارت آغاز شده است مسئله اصلی شرکت‌ها بوده است. اگر چه اینترنت تمام مسائل لجستیک و توزیع را حل نکرده است اما به‌طور قطع توانسته کمک بزرگی در جهت حل این مسائل بکند. برای مثال، محصولات دیجیتالی (مانند اطلاعات، اخبار، نرم افراز، محصولات فرهنگی و کتاب­های الکترونیکی) به محض تقاضا از اینترنت، به دست مشتری می‌رسند. شرکت‌هایی که برای فروش محصولات خود اقدام به حمل و نقل می‌کنند، دریافته‌اند که اینترنت در حمل و کنترل کالا نسبت به فناوری‌های پیشین، مؤثرتر است.
۲-۲۲ آثار کاربردی اینترنت بر عناصر آمیخته بازاریابی
الف- محصول یا خدمت:
- نشان دادن تصویری از محصول و یا فیلمی ویدیوئی از آن به مشتری
- معرفی دقیق و توصیف خدمت
- معرفی مشتریان راضی
- تمرکز بر لوگو یا trade mark
- نشان دادن قدرت تحقیق و توسعه و تنوع محصولات
- معرفی دامنه محصولات تولیدی
- بازکردن مفهوم کیفیت
- نشان دادن مهارت ­ها و شایستگی­ها
ب-قیمت:
- اعلام قیمت پایه
- اعلام فهرست قیمت­ها
- معرفی قیمت مرجع
- مقایسه قیمت رقبا
- تسهیل در امور ارتباطی
- تسهیل در اعطای تخفیف
ج-ارتباطات و تبلیغات:
- اطلاع رسانی در وب‌سایت و دسترسی ۲۴ ساعته در همه جا
- امکان استفاده از بنر در سایت‌های دیگر
- بازاریابی مستقیم و بدون واسطه
- جهانی بودن
- روابط عمومی قوی تر
- پخش مراسم و همایش­ها
- سهولت در تماس­ها
- سرعت در جمع‌ آوری اطلاعات از بازار و مشتری
د-توزیع:
- اینترنت به‌عنوان یک شبکه جدید خرد فروشی
- عدم نیاز به فروشگاه، نمایشگاه و نمایندگی
- حذف انبارداری
- ایجاد ارتباط مستقیم و تقلیل هزینه
- سهولت در سفارش
- سهولت در تحویل (بلوریان، ۱۳۸۲)
۲-۲۳ بخش‌بندی بازار
واکنش شرکت‌ها به کاهش اثربخشی تبلیغات، شناسایی بخش‌های مختلف بازار و هدف‌گیری آن‌ ها از طریق پیام­های تبلیغاتی منطبق با نیاز مشتریان در آن بازارها می‌باشد. این عمل که تقسیم‌بندی بازار نام دارد مشتریان بالقوه را به بخش‌های خاص تقسیم می‌کند بخش‌بندی‌ها معمولاً بر اساس خصوصیات جمعیت شناختی مانند سن جنس وضعیت تأهل سطح درآمد و موقعیت جغرافیایی می‌باشد. بنابراین برای مثال مردان مجرد بین ۱۹ تا ۲۵ سال می‌توانند یک بخش از بازار باشند. بخش‌بندی بازار به شرکت‌ها کمک می‌کند تا مشتریان خود را بهتر بشناسند و نسبت به نگرش‌ها و باورها و نیازهای آن‌ ها آگاهی یابند. (الجوخدار و سنگال، ۲۰۱۱)
تقسیم بازار با بهره گرفتن از رفتار مشتری:
جستجوگرها، خریداران تصادفی، خریداران با قصد قبلی، آسان‌گیرها، کاوشگران یا موج‌سواران، چانه زن‌ها، ارتباط برقرارکنندگان، روتین‌ها، ورزشی‌ها
جستجوگرها: برخی از بازدیدکنندگان وب‌سایت‌ها صرفاً به جستجو می‌پردازند وب‌سایت‌هایی که تمایل به جذب چنین مشتریان بالقوه‌ای دارند بایستی محتوای خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که توجه این افراد را به خود جلب کنند سایت باید شامل کلماتی باشد که حافظه بازدید کننده را تقویت کند و آنچه که وی بدان نیاز دارد را به یاد آورد تا خریداری کند این کلمات کلیدی غالباً کلمات مشوق نامیده می‌شوند چرا که بازدید کننده را تشویق به ماندن در سایت و جستجوی محصولات و خدماتی که سایت ارائه می‌دهد می‌کند. لینک‌هایی که راجع به سایت و یا نحوه استفاده از آن توضیح می‌دهند برای این دسته از مشتریان مفید است.
خریداران تصادفی: افرادی هستند که قصد خرید کالایی را دارند و کالای مورد نظر خود را انتخاب کرده‌اند اما سایت خاصی را برای خرید آن مدنظر ندارند. بهترین چیزی که یک سایت می‌تواند برای خریدار فراهم کند این قطعیت است که هیچ‌چیز مانع از خرید وی نخواهد شد.
خریدار با قصد قبلی: برخی از مشتریان به وب‌سایت‌هایی وارد می‌شوند که می‌دانند خدماتی را ارائه می‌کنند که برایشان جذاب است به این معنی که از پیش می‌داند که این وب‌سایت  کالای موردعلاقه آن‌ ها را عرضه می‌کند. این بازدیدکنندگان برای خرید انگیزه دارند اما قبل از اینکه تصمیم به خرید بگیرند به دنبال اطلاعات بیشتر می‌گردند برای بازدیدکننده‌ای که قصد خرید دارد یک سایت باید شامل ابزار‌های مقایسه‌ای بازنگری‌های محصول و لیستی از خصوصیات محصول باشد.
آسان‌گیرها: کاربرانی هستند که راحتی و سادگی را دوست دارند. آن‌ ها جذب سایت‌هایی می‌شوند که تجارت و بازرگانی را ساده تر و تا حد امکان آسانتر از آنچه که در جهان فیزیکی اتفاق می‌افتد، انجام دهند.
کاوشگران: کسانی هستند که از وب جهت یافتن اطلاعات، جستجوی اطلاعات جدید و خرید استفاده می‌کنند آن‌ ها به دنبال سرگرم شدن هستند و زمان زیادی را نسبت به سایر افراد در وب سپری می‌کنند. برای جذب این دسته از افراد سایت باید شامل محتویات متنوع زیادی که جذاب و به روز هستند باشد.
چانه زنان: این افراد به دنبال معامله خوب هستند اگر چه تعداد آن‌ ها کمتر از ۱۰ درصد جمعیت افراد آنلاین است اما بیش از نیمی از بازدیدکنندگان سایت حراجی (E-bay) را تشکیل می‌دهند (اشنایدر ۲۰۰۹) آن‌ ها علاقمند به جستجو برای بهترین قیمت و یا بهترین نوع حمل و نقل هستند و خواهان بازدید از سایت‌های بسیاری هستند.
ارتباط برقرار کنندگان: این افراد از وب برای ارتباط برقرار کردن با سایر افراد استفاده می‌کنند آن‌ ها بیشترین کاربران چت روم ها، سایت‌های شبکه اجتماعی، سایت‌های کارت تبریک الکترونیکی و ایمیل هستند. این افراد بیشتر از اینکه تمایل به خرید داشته باشند مایل هستند که به وب‌سایت‌های جدید وارد شوند و همچنین برای یادگیری آنچه در وب به آن‌ ها ارائه می‌دهد بسیار تلاش می‌کنند.

فرضیه ۱-۳ مبنی بر اینکه “رابطه علیت از مخارج جاری دولت به رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران در بلندمدت وجود دارد،” را تنها در سطح معناداری ۱۰% نمی­ توان رد نمود.
فرضیه ۱-۴ مبنی بر اینکه “رابطه علیت از مخارج جاری دولت به رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران در کوتاه­مدت وجود دارد،” رد می­ شود.
فرضیه اصلی دوم مبنی بر اینکه “مخارج عمرانی دولت تأثیر معناداری بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران دارد،“را نمی­ توان رد نمود.
مطابق نتایج جدول (۴-۲-۷) تأثیر مخارج عمرانی دولت در سطح معناداری یک درصد بر بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی کشور در بلندمدت قابل رد نمی ­باشد، از این رو:
فرضیه ۲-۱ مبنی بر اینکه “مخارج عمرانی دولت در بلندمدت دارای تأثیر معناداری بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران است،” قابل رد نمی ­باشد.
مطابق نتایج جدول (۴-۲-۹) تأثیر مخارج عمرانی دولت بر بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی کشور در کوتاه­مدت رد می­ شود، از این رو:
فرضیه ۲-۲ مبنی بر اینکه “مخارج عمرانی دولت در کوتاه­مدت دارای تأثیر معناداری بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران است،” رد می­ شود.
با توجه به نتایج جدول­ (۴-۲-۱۳) نتایج آزمون علیت گرنجر حاکی از وجود رابطه علیت بلندمدت یک­ طرفه از مخارج عمرانی دولت به رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی در سطح معناداری ۵% است. همچنین وجود رابطه علیت کوتاه­مدت یک طرفه از مخارج عمرانی دولت به رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی در سطح معناداری ۱۰% قابل رد نمی ­باشد، از این رو:
فرضیه ۲-۳ مبنی بر اینکه “رابطه علیت از مخارج عمرانی دولت به رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران در بلندمدت وجود دارد،” را نمی­ توان رد نمود.
فرضیه ۲-۴ مبنی بر اینکه “رابطه علیت از مخارج عمرانی دولت به رشد بهره­وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران در کوتاه­مدت وجود دارد،” را تنها در سطح معناداری ۱۰% نمی­ توان رد نمود.
با توجه به اینکه پیشتر مطالعاتی مشابه این تحقیق در ایران و در کشورهای خارجی صورت گرفته است، به مقایسه نتایج به دست آمده از این تحقیق و تحقیقات قبلی می­پردازیم.
کهنسال و همکاران (۱۳۸۸) به بررسی تأثیر سرمایه ­گذاری در زیرساخت­ها بر روی رشد بهره­وری در بخش کشاورزی ایران طی دوره ۸۲-۱۳۵۰ پرداخته­اند. روش به کار گرفته شده در تحقیق آنها شیوه دوگان و برآورد تابع هزینه ترانسلوگ می­باشد. در این الگو از دو روش سیستم معادلات به ظاهر نامرتبط و حداکثر آنتروپی استفاده شده است. نتایج آنها حاکی از آن است که تغییرات فنی و زیرساخت­ها دارای تأثیر مثبت بر بهره­وری بخش کشاورزی می­باشند.
با توجه به اینکه نتایج تحقیق حاضر مؤید تأثیر مثبت و معنادار مخارج عمرانی دولت بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی است، به طور کلی می­توان نتایج این تحقیق و تحقیق کهنسال و همکاران (۱۳۸۸) را همسو دانست.
مقایسه نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات پیشین
الن و کیم (۲۰۱۲) در تحقیق خود با عنوان بهره­وری بخش کشاورزی و مخارج بخش عمومی در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، تأثیر مخارج دولتی بر بهره­وری بخش کشاورزی را مثبت و معنادار گزارش نموده ­اند.
با توجه به اینکه نتایج تحقیق حاضر مؤید تأثیر مثبت و معنادار مخارج عمرانی و جاری دولت بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی در ایران است، به طور کلی می­توان نتایج این تحقیق و تحقیق الن و کیم (۲۰۱۲) را همسو دانست.

پیشنهادات
در این قسمت پیشنهادهایی برای مطالعات آینده ارائه می­ شود:

پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج جاری دولت به تفکیک اقلام مختلف در بخش کشاورزی به صورت مجزا بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج عمرانی دولت به تفکیک اقلام مختلف در بخش کشاورزی به صورت مجزا بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج جاری دولت به تفکیک اقلام مختلف در بخش کشاورزی به صورت مجزا بر رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج عمرانی دولت به تفکیک اقلام مختلف در بخش کشاورزی به صورت مجزا بر رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج جاری دولت در بخش کشاورزی بر کاهش فقر روستائیان مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج عمرانی دولت در بخش کشاورزی بر کاهش فقر روستائیان مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج جاری و عمرانی دولت به تفکیک اقلام مختلف در سایر بخش­های اقتصادی به صورت مجزا بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید آن بخش­ها مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج جاری و عمرانی دولت به تفکیک اقلام مختلف در سایر بخش­های اقتصادی به صورت مجزا بر رشد ارزش افزوده آن بخش­ها مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر مخارج جاری و عمرانی دولت بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی با بهره گرفتن از روش اقتصادسنجی داده ­های تابلویی مورد بررسی قرار گیرد.
تصور بر این است که تحریم­های نفتی و بانکی موجب کاهش مخارج دولت می­گردند. لذا پیشنهاد می­گردد که تأثیر تحریم­ها از این کانال بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید و رشد اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر تحریم­های نفتی و بانکی بر رشد بهره­وری کل عوامل تولید در بخش­های مختلف اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد.
پیشنهاد می­گردد که تأثیر تحریم­های نفتی و بانکی بر رشد ارزش افزوده بخش­های مختلف اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد.
منابع و ماخذ
منابع و مآخذ
اکبری، نعمت اله و سامتی، مرتضی و هادیان، ولی اله. (۱۳۸۲). بررسی تأثیر هزینه­ های دولت بر ارزش افزوده بخش کشاورزی،۱۱(۴۱-۴۲): ۱۶۶-۱۳۷٫
امیرتیموری، سمیه و خلیلیان، صادق. (۱۳۸۷). محاسبه و تجزیه و تحلیل بهره­وری عوامل تولید در بخش کشاورزی ایران، اقتصاد کشاورزی، (۴): ۱۱۳-۹۳٫
امینی، علیرضا و حجازی­آزاد، زهره. (۱۳۸۷). تحلیل نقش سرمایه انسانی و تحقیق و توسعه در ارتقای بهره­وری کل عوامل در اقتصاد ایران. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، ۱۰ (۳۵): ۳۰-۱٫
باقرزاده، علی و کمیجانی، اکبر. (۱۳۸۹). تحلیل اثر تحقیق و توسعه داخلی و خارجی بر بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی ایران، مدلسازی اقتصادی، ۴(۱ (پیاپی ۱۱)):۹۳-۱۱۹٫
بخشوده، محمد و سلامی، حبیب­الله. (۱۳۸۵). نقش بانک کشاورزی در کاهش فقر با تأکید بر اعتبارت خرد، مجموعه مقالات (همایش اعتبارات خرد، توسعه روستایی و فقر زدایی)، مرکز تحقیقات اقتصادی بانک کشاورزی، تهران.
پور­فرج، علیرضا. (۱۳۸۴). مخارج دولت برای سرمایه انسانی و نقش آن در رشد اقتصادی ایران. مجله تحقیقات اقتصادی، (۶۹)، ۵۷-۸۶٫
تاری، فتح­الله و ستاری، رسول. (۱۳۸۳). بررسی تأثیر مخارج دولت و مالیاتها بر رشد اقتصادی کشورهای عضو اپک، پژوهشنامه اقتصادی، (۲۴): ۱۸۱-۱۵۳٫
ترکمانی، جواد وجمالی مقدم، الهام. (۱۳۸۴). اثرات مخارج عمرانی دولت بر فقرزدایی در مناطق روستایی ایران، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، ۷(۲۵)، ۱۷۴-۱۵۳٫
چابکرو، غلامرضا و مختاری، داریوش و عبدشاهی، عباس. (۱۳۸۴). بررسی اثر اعتبارات خرد بر ارزش افزوده­ی بخش کشاورزی در ایران، طرح مطالعاتی مرکز تحقیق و توسعه بانک کشاورزی.
حسینی، سیدصفدر و رضایی، سهیل، رضایی هومن. (۱۳۸۸). ارزیابی اثر سیاست حمایت از خدمات عمومی دولت بر بهره وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی، مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، ۳(۱):۷۳-۸۸٫
دانشمند، بارزان. (۱۳۹۰). تأثیر مخارج دولت بر بهره­وری صنعتی در اقتصاد ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه ارومیه.
درگاهی، حسن و قدیری، امرالله. (۱۳۸۲). تجزیه و تحلیل عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی ایران (با مروری بر الگوهای رشد درون­زا)، فصلنامه پژوهش­نامه بازرگانی، (۲۶): ۳۳-۱٫
دشتی، نادر و یاوری، کاظم و صباغ کرمانی، مجید. (۱۳۸۸). تجزیه رشد بهره وری کل عوامل تولید در صنعت ایران با بهره گرفتن از رهیافت اقتصادسنجی، فصلنامه اقتصاد مقداری (فصلنامه بررسیهای اقتصادی)، ۶(۱ (پیاپی ۲۰)):۱۰۱-۱۲۸٫
رحمانی همت آبادی(۱۳۸۳) بررسی عوامل مؤثر بر بهره­وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس.

أصبهانی(اصفهانی)،أبونعیم أحمد بن عبد الله، حلیه الأولیاء، چهارم، دارالکتاب العربی، بیروت، ۱۴۰۵ق.
امینى‏، عبد الحسین، الغدیر فی الکتاب والسنّه والأدب، اول، ‏مرکز الغدیر، قم، ‏۱۴۱۶ ق.
انجیل برنابا، ترجمه: فهیمی کرمانی، مرتضی، بی­چا، بی­جا،۱۳۴۷ش.
انصاری زنجانی خوئینی، اسماعیل، فاطمه در آیینه کتاب، سوم، الهادی، قم، ۱۳۷۸ش.
انصاری، محمد باقر، رجایی، سید حسین، اسرار فدک، اول، دلیل ما، قم،۱۳۸۰ش
العصفری ، أبو عمرو خلیفه بن خیاط بن أبی هبیره اللیثی، تاریخ خلیفه بن خیاط، تحقیق فواز، اول، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م
اللهیاری، علیرضا، سخنرانی حضرت فاطمه در مسجد پیامبر اکرم، اول، انجام کتاب، تهران،۱۳۶۶ش
بابازاده ، علی اکبر ، تحلیل سیره فاطمه الزهرا ، بی­چا، انصاریان ، قم، ۱۳۷۴ش
بحرانى، میثم بن على بن میثم، شرح‏نهج‏البلاغه، دوم، ‏دفترنشرالکتاب، ‏۱۳۶۲ش
بستانى، فؤاد افرام، مترجم: رضا مهیار، ‏فرهنگ ابجدى عربى فارسى‏، دوم، اسلامى‏، تهران‏، ۱۳۷۵ ش‏ ‏
بلاذرى، أبو الحسن أحمد بن یحیى، فتوح البلدان، دار و مکتبه الهلال، بیروت، ۱۹۸۸م
بهاءالدین بغدادی، محمد بن حسن بن محمد بن علی بن حمدون أبو المعالی، التذکره الحمدونیه، اول، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۷ق
پورسیّدآقایی، سیّدمسعود، چشمه در بستر(تحلیلی از زمان­شناسی حضرت زهرا)، هفتم، انتشارات حضور، قم ،۱۳۹۱ش
تفتازانی، سعد الدین، مختصر المعانی، اول، دارالفکر،قم، ۱۴۱۱ه.ق
تقوی، سید نصرالله، هنجار گفتاردر فن معانی وبیان وبدیع فارسی، دوم، فرهنگسرای اصفهان، اصفهان، ۱۳۶۳ش
تهرانی، مجتبی، بحثی کوتاه پیرامون خطبه فدک، پنجم، مصابیح الهدی، تهران،۱۳۹۱ش.
تهرانی، محمد محسن بن علی بن محمد رضا(شیخ آقا بزرگ)، الذریعه إلى تصانیف الشیعه، بی­چا، اسماعیلیان‏، قم‏، بی­تا.
ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، اول، دار إحیاء التراث العربی ، بیروت،۱۴۲۲ ق
ثقفی کوفی ، ابواسحاق ابراهیم بن محمد ، الغارات ، ترجمه: عزیز الله عطاردى ،بی­چا ، انتشارات عطارد ، بی­جا ، ۱۳۷۳ش
جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، محقق: علی اسلامی، هفتم، اسراء، قم، ۱۳۸۶ش
……………………………. ، ادب فنای مقربان، محقق: محمد صفایی، پنجم، اسراء، قم، ۱۳۸۸ش
……………………………. ، تفسیرتسنیم(ج۱)، تحقیق: علی اسلامی، هشتم، اسراء، قم، ۱۳۸۸ش.
……………………………. ، تفسیرتسنیم(ج۱۳)، تحقیق: عبدالکریم عابدینی، سوم، اسراء، قم، ۱۳۸۹ش.
……………………………. ، تفسیرتسنیم(ج۱۶)، تحقیق: عبدالکریم عابدینی، دوم، اسراء، قم، ۱۳۸۸ش.
…………………………… ، تفسیرتسنیم(ج۱۷)، تحقیق: حسین اشرفی و عباس رحیمیان، دوم، اسراء، قم، ۱۳۸۹ش.
…………………………… ، تفسیرتسنیم(ج۴)، تحقیق: احمد مقدسی، ششم، اسراء، قم، ۱۳۸۹ش.
………………………….. ، تفسیرتسنیم(ج۹)، تحقیق: حسن واعظی محمدی، سوم، قم، ۱۳۸۸ش.
………………………….. ، تفسیر انسان به انسان، محقق: محمدحسین الهی­زاده، پنجم، اسراء، قم، ۱۳۸۹ش
…………………………… ، سرچشمه اندیشه، محقق: عباس رحیمیان محقق، پنجم، اسراء، قم، ۱۳۸۵ش
………………………….. ، سیره‏ پیامبران در قرآن، محقق: علی اسلامی، پنجم، اسراء، قم، ۱۳۸۹ش
………………………….. ، معاد در قرآن، محقق: علی زمانی قمشه­ای، چهارم، اسراء، قم، ۱۳۸۷ش
جوزی، جمال الدین أبوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد، غریب الحدیث، محقق: عبدالمعطی أمین القلعجی، اول ، دارالکتب العلمیه، بیروت ، ۱۴۰۵ق
جوهری، ابوبکر احمد بن عبدالعزیز ، السقیفه و فدک، دوم، مکتبه نینوی الحدیثه، تهران، ۱۴۰۱ق
منسوب به جعفر بن محمد ، مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه ، ترجمه: مصطفوى، اول، انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران ، تهران، ۱۳۶۰ش
حسینی زنجانی، سیدعزالدین، شرح خطبه حضرت زهرا، بوستان کتاب، دوازدهم، قم، ۱۳۹۰ش
حلّى، ابو منصور جمال الدین حسن بن یوسف بن على بن مطهر‏، الجوهر النضید، ترجمه: منوچهر صانعی دره بیدی، هفتم، حکمت، تهران، ۱۳۸۸ش
حلى، حسن بن سلیمان بن محمد، مختصر البصائر، محقق/ مصحح: مظفر، مشتاق‏، اول‏، مؤسسه النشر الإسلامی، قم، ‏‏۱۴۲۱ ق‏
حلى، حسن بن یوسف، ‏نهج الحقّ و کشف الصدق، اول،‏ دار الکتاب اللبنانی‏، بیروت‏،۱۹۸۲ م‏
حموى، شهاب الدین ابو عبد الله یاقوت بن عبد الله، معجم البلدان، دوم، دار صادر، بیروت، ۱۹۹۵م
حمیرى المعافرى، عبد الملک بن هشام، السیره النبویه، تحقیق: مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ شلبى، بی­چا، دارالمعرفه، بیروت، بى­تا.
خلجی، محمدتقی، سحرسخن واعجاز اندیشه در بازخوانی آموزه های بعثت (ترجمه وشرح دوخطبه حضرت فاطمه، اول، صحیفه خرد، قم، ۱۳۸۸ش
دشتی، محمد، فرهنگ سخنان حضرت فاطمه زهرا ، هفتم، مشهور، ۱۳۸۴
دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، زیر نظر محمد معین، گلشن، تهران، ۱۳۳۰ش
دستغیب، سیدعبدالحسین، بندگی راز آفرینش، دارالکتاب،قم، بی­چا، بی تا
رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر فخرالدین ، مفاتیح الغیب، سوم، داراحیاء التراث العربى، بیروت، ۱۴۲۰ ق
رازی، منتجب الدین علی بن عبید الله بن بابویه ، الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا من أربعین صحابیا فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین ، اول، مدرسه الإمام المهدى ، قم ، ۱۴۰۸ق.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودى، اول، دارالعلم- الدار الشامیه، بیروت- دمشق، ۱۴۱۲ ق
راوندى، سعید بن هبه الله قطب الدین ‏، الخرائج و الجرائح‏، مؤسسه امام مهدى ، اول، ‏قم‏، ۱۴۰۹ق
زمخشرى، أبو القاسم محمود بن عمرو بن أحمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، سوم، دار الکتاب العربی، بیروت، ۱۴۰۷ق
………………………….. ، الفائق فی غریب الحدیث والأثر، تحقیق: علی محمد بجاوی، محمد أبو الفضل ابراهیم،دوم، دارالمعرفه، لبنان، بی­تا
سبحانى، جعفر، فروغ ابدیت (تجزیه و تحلیل کاملى از زندگى پیامبر اکرم)، بیست و یکم، بوستان کتاب‏، قم،‏۱۳۸۵ش‏

صابریان، معصومه؛ حاجی آقا خانی، سعید؛ قربانی، رسول.(۱۳۸۱). مطالعه ی وضعیت روانی سالمندان و ارتباط آن با فعالیت ها و اوقات فراغت. مجله علوم پزشکی سبزوار، سال دهم، شماره۴، ص ۶۰-۵۳٫
عزیزیان رستگار، لیلا. (۱۳۸۹). بررسی اثر بخشی آموزش کنترل استرس بر سلامت روانی معلولین جسمی- حرکتی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
عصاررودی، عبدالقادر؛ جلیلوند، محمدرضا؛ عودی، داوود؛ اکابری، آرش. (۱۳۹۱). ارتباط سلامت معنوی و رضایت از زندگی در کارکنان پرستاری بیمارستان شهید هاشمی نژاد مشهد. مراقبت های نوین، سال نهم، شماره(۲(پیاپی ۳۴)): ۱۶۲-۱۵۶٫
علی پور، فردین؛ سجادی، حمیرا؛ فروزان، آمنه؛ بیگلریان، اکبر. (۱۳۸۷). ارزیابی کیفیت زندگی سالمندان منطقه ی ۲ تهران. فصلنامه سالمندی سال نهم و دهم، شماره ۳، ص ۸۳-۶۵٫
علی اکبری دهکردی، مهناز؛ اورکی، محمد؛ برقی ایرانی، زیبا. (۱۳۹۰). بررسی جهت گیری مذهبی با اضطراب مرگ و از خودبیگانگی سالمندان استان تهران. پژوهشنامه ی روانشناسی اجتماعی، دوره ۱، شماره ۲، ص ۱۴۰-۱۵۹٫
فرشادان، مریم .(۱۳۸۹). اثر بخشی آموزش سبک زندگی سالم بر مبنای مدل بهداشت جهانی بر افزایش شادکامی دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
فرهادی، اکرم؛ فروغان، مهشید؛ محمدی، فرحناز؛ صحرانورد، محسن. (۱۳۹۲). تأثیر اجرای برنامه آموزش شیوه زندگی سالم بر کیفیت زندگی سالمندان روستایی شهرستان دشتی. مجله سالمند ایرانی، سال هشتم، شماره ۳۰، ص ۳۵-۴۳٫
فراهانی ،فرهاد(۱۳۹۱). پایگاه اطلاع رسانی هفته نامه سلامت .   www.salamatiran.com
فلیپ رایس. (۱۹۹۸). روانشناسی از تولد تا مرگ. ترجمه مهشید فروغان.(۱۳۹۲). چاپ هشتم،تهران: انتشارات ارجمند.
قاسمی، سیما؛ شریفی، فرشاد؛ مقصودنیا، شهربانو؛تیموری، فریبا.(۱۳۸۵). بررسی تأثیر برنامه آموزش بهداشت تغذیه بر کارکنان آسایشگاه کهریزک شهر تهران در ارتقاء سلامت تغذیه ای سالمندان مقیم آن آسایشگاه، مجله سالمندی، سال اول ، شماره ۱، ص ۳۴-۴۵
قربانعلی پور، مسعود و اسماعیلی، علی. (۱۳۹۱). بررسی اثر بخشی معنا درمانی بر اضطراب مرگ سالمندان. فصلنامه پژوهشی فرهنگ مشاوره و روان درمانی، سال سوم، شماره ۹، ص ۷۰-۵۴٫
قربانعلی پور، مسعود. (۱۳۸۹). اثر بخشی و مقایسه طرحواره درمانی بر هراس از مرگ افراد مبتلا به خودبیمار پنداری. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
قهرمانی، لیلا؛ نظری، مهین؛ موسوی، میر طاهر. (۱۳۸۸). ارتقاء کیفیت زندگی مردان سالمند بر اساس مداخله آموزشی، فصلنامه دانش و تندرستی، دوره ۴ ،شماره ۲٫
کاوه، محمدحسین؛ خلیلی، علی؛ قدس بین، فریبا؛ جعفری، پیمان. (۱۳۹۱). تأثیر آموزش سبک زندگی سالم بر کیفیت زندگی سالمندان؛نتایج یک مطالعه مداخله ای شاهد دار. چکیده مقالات همایش سلامت و سالمندی، معاونت تحقیقات و فن آوری دانشگاه علوم پزشکی شیراز.
کریمی دینی، حمیدرضا.(۱۳۹۰). توانبخشی گروه های خاص با تأکید بر خدمات مددکاری اجتماعی. تهران: انتشارات رشد.
کریم وکیل، علیرضا. (۱۳۹۱). رابطه کیفیت زندگی و جهت گیری مذهبی با اضطراب مرگ . پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
کشاورز، امیر؛ مهرابی، حسینعلی؛ سلطانی زاده، محمد. (۱۳۸۸). پیش بینی کننده های روان شناختی رضایت از زندگی. روانشناسی تحول-روانشناسان ایرانی، سال ششم، شماره ۲۲، ص ۱۵۹-۱۶۸٫
کورتیس،آنتونی.جی.(۲۰۰۰) . روانشناسی سلامت. ترجمه فرامرز سهرابی. (۱۳۸۴). تهران: انتشارات طلوع دانش.
کوهیپایه زاده، جلیل.(۱۳۸۰). بررسی زندگی دانش آموزان نابینا همتای بینای آن ها. مجله اندیشه و رفتار، سال هفتم، شماره ۴٫

لعلی، محسن؛ عابدی، احمد؛ کجباف، محمدباقر. (۱۳۹۱). ساخت و اعتبار یابی پرسشنامه زندگی (LSQ). پژوهشهای روانشناختی، دوره ۱۵، شماره ۱.

مانی، شهین و طوبایی،آرش. (۱۳۸۹). رضایت مندی از زندگی و بهداشت روان در خانواده بیماران افسرده. مجله علوم رفتاری، دوره چهارم، شماره ۳٫
متعارفی،حسین(۱۳۸۳).اپیدمولوژی و کنترل بیماری های غیر قابل انتقال. تهران: نشر بشری.
محمدی زیدی، عیسی. (۱۳۸۳). بررسی سبک زندگی بیماران قلبی و عروقی در چابهار و ارائه برنامه آموزشی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
مرادیان فرد، سمیرا. (۱۳۹۲). بررسی اثر بخشی آموزش امید درمانی بر کاهش احساس تنهایی افزایش رضایت از زندگی دختران نابینا(۱۶-۲۰) شهر اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
مسعودی، رضا؛ سلیمانی، محمد علی؛ هاشمی نیا، علی محمد؛ قربانی، مصطفی؛ پوردهکردی، علی حسن؛ بهرامی، نسیم. (۱۳۸۹). تأثیر توانمند سازی خانواده محور بر کیفیت زندگی سالمندان. مجله علوم پزشکی قزوین، سال چهاردهم، شماره ۱، ص ۶۵-۵۷٫
معتمدی شلمزای، عبدالله، اژه ای، جواد، آزاد فلاح، پرویز؛ کیان منش، علیرضا(۱۳۸۱).بررسی نقش حمایت اجتماعی در رضایت مندی از زندگی، سلامت عمومی و احساس تنهایی در بین سالمندان بالاتر از ۶۰ سال، نشریه روانشاسی رفتاری، شال ششم، شماره ۲۲، ص ۱۳۳-۱۱۵٫
معتمدی، غلامرضا. (۱۳۸۷). انسان و مرگ.تهران: انتشارات بعثت.
منصور، محمود.(۱۳۸۸). روانشناسی ژنتیک تحول روانی از تولد تا پیری. چاپ دهم، تهران: انتشارات سمت.
منظری توکلی، مریم؛ اسماعیلی، مریم؛ توکلی، ماهگل؛ موسوی، زهره ؛ منظری توکلی؛ شیوا. (۱۳۹۳). بررسی اثربخشی آموزش گروهی سبک زندگی سالم بر افسردهخوی و اضطرب دانشجویان دانشگاه اصفهان. خلاصه مقالات همایش بهداشت روانی دانشجویان.
میشارا،برایان ال و رایدال،روبرت جی.(۱۹۸۴). روانشناسی پیری،ترجمه حمزه گنجی،الما داوودیان و فرنگیس حبیبی. (۱۳۸۹) . تهران: انتشارات اطلاعات.

نادری، فرح و روشنی، خدیجه. (۱۳۸۹). رابطه هوش معنوی و هوش اجتماعی با اضطراب مرگ زنان سالمند. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال دوم، شماره ششم، ص ۶۷-۵۵٫
نجیمی، آرش و معظمی گودرزی، علی .(۱۳۹۱). سبک زندگی سالم در سالمندان شهر اصفهان: مطالعه مقطعی. مجله تحقیقات نظام سلامت، سال هشتم، شماره چهاردهم، ص ۵۸۷-۵۸۱٫
نصیری، حبیب الله و جوکار، بهرام. (۱۳۸۷). معناداری زندگی، امید و رضایت از زندگی در زنان. پژوهش زنان، سال ششم، شماره (۲۱)، ص۱۵۷-۱۷۶٫
نوری،ع. (۱۳۸۵). شیوه زندگی سالم در رویکرد نوین. نشریه انجمن ارتقاء سلامت و شیوه زندگی سالم، سال دوم، شماره(۵):۸٫
والد هافمن، گلوریا.(۱۹۹۹). پرستاری در سالمندان. ترجمه حیدر علی عابدی، محسن شهریاری، احمد یزدان نیک و همکاران، (۱۳۸۹). تهران: انتشارات کلام حق.
هزار جریبی، جعفر؛ صفری شالی، رضا. (۱۳۸۸). بررسی رضایت از زندگی و جایگاه احساس امنیت در آن(مطالعه در بین شهروندان تهرانی). فصلنامه علمی پژوهشی انتظام اجتماعی، سال اول، شماره سوم، ص۷-۲۰٫
همتایان، خدیجه.(۱۳۸۵). بررسی و مقایسه نگرش افراد ناتوان ذهنی و افراد عادی نسبت به کیفیت زندگی و ابعاد آن . پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، شیراز.

یوسفی، یوسف؛ احمدی، بهشت؛ تأدیبی، وحید. (۱۳۹۱). تحلیل مسیر ارتباط فعالیت جسمانی با کیفیت زندگی و رضایت از زندگی معلمان زن میانسال شهر کرمانشاه. نشریه علمی پژوهشی پژوهش های معاصر در مدیریت ورزشی، دوره ۲، شماره ۳، ص ۶۵-۷۶٫

یالوم، اروین دی.(۲۰۰۲). روان درمانی اگزیستانسیال، ترجمه سپیده حبیب.(۱۳۹۰)، تهران:نشر نی.

Refrence

Abdel-Khalek, A. M. Lester, D. Maltby, J & Tomás-Sábado, J. (2009). The Arabic scale of death anxiety: Some results from East and West. Omega: Journal of Death and Dying, 59, p: 39-50.
Abdel-Khalek, A. M. (2001). Death anxiety and depression in Kuwaiti undergraduates. Omega: Journal of Death and Dying, ۴۲, p: 309-320.
Abdel-Khalek, A. M. (2005). Death anxiety in clinical and non-clinical groups. Death Studies, ۲۹, p: ۲۵۱-۲۵۹٫
Ashida, sato. (2005). Social network characteristics and intention to participate in social activity programs at a New Senior Center. Dissertation for degree of philosophy in school of the Ohio State University.
Aziza, F & Ron, P. (2010). Death and dying anxiety among elderly ARAB Muslims. death studies, ۳۴, p: 351-364.
Beshai, J. A & Naboulis, M. A. (2009). Death anxiety: an analysis of an evolving concept. Research and Theory for Nursing Practice, Volume 23, Number 1, p: 23-41.
Bishop, A. J & Martin, P. (2006). Happiness and congruence in older adulthood Structural model of life satisfaction. Aging and mental Health, volum10, p: 445-453.

دوره پنجم( دوران معاصر از اواخر دهه ی ۱۹۷۰ تا کنون ) : در این دوره همزمان با موج ایجاد کسب و کار و روند کارهای کوچک و رشد اقتصادی و نیز مشخص شدن نقش کارآفرینی به عنوان تسریع کننده این ساز وکار، توجه زیادی به این مفهوم شد و رویکرد چند جانبه به این موضوع صورت گرفت. تا قبل از این دوره اغلب توجه اقتصاددانان به کارآفرینی معطوف بود ، اما در این دوره به تدریج روانشناسان ، جامعه شناسان و دانشمندان و محققین علوم مدیریت نیز به ابعاد مختلف کارآفرینی و کارآفرینان توجه نموده اند.
سه موج وسیع در جلو راندن موضوع کارآفرینی
تا دهه ۱۹۸۰ سه موج وسیع، موضوع کارآفرینی را به پیش برده ست:
موج اول : انفجار عمومی مطالعه و تحقیق در قالب انتشار کتابهای زندگی کارآفرینان و تاریخچه شرکتهای آنها، چگونگی ایجاد کسب و کار شخصی و شیوه های سریع پولدار شدن می باشد. این موج از اواسط دهه ۱۹۵۰ شروع می شود.
موج دوم : این موج که شروع آن از دهه ۱۹۶۰ بوده شامل ارائه رشته های آموزش کارآفرینی در حوزه های مهندسی و بازرگانی است که در حال حاضر این حوزه ها به سایر رشته ها نیز تسری یافته است.
موج سوم : این موج شامل افزایش علاقمندی دولتها به تحقیقات در زمینه کارآفرینی و بنگاههای کوچک، تشویق رشد شرکت های کوچک و انجام تحقیقات درخصوص نوآوری های صنعتی می شود که از اواخر دهه ۱۹۷۰ آغاز شده است.
۲-۳ضرورت کارآفرینی برای تحول سازمان های امروزی

امروزه بسیاری از شرکت ها به لزوم کارآفرینی شرکتی پی برده اند. در واقع این گونه تغییر گرایش در استراتژی، در پاسخ به سه نیازی است که بر شرکت ها تحمیل شده است:
۱- افزایش سریع رقبای جدید؛
۲- ایجاد حس بی اعتمادی نسبت به شیوه های سنتی در شرکت ها؛
۳- خروج بهترین نیروهای کار از شرکت ها و اقدام آنها به کارآفرینی مستقل.
این عوامل در دنیای متحول امروز عامل اصلی در تغییر گرایش استراتژی شرکت ها بوده است (احمدپور،۱۳۷۹، ۱۳۴). از دیگر سوی فرآیندهای کارآفرینی مانند کارآفرینی علمی، کارآفرینی فناورانه و کارآفرینی خدماتی، به علت ویژگی های ارزش آفرینی، سرمایه آفرینی، اشتغال آفرینی و سودآوری نقش مهم و بنیادی درفرآیند رشد و توسعه اقتصادی ایفا می نمایند، همچنین کارآفرینی را می توان یکی از موثرترین راه کارهای مواجهه با معضل بیکاری دانست، چون کارآفرینی اشتغالزا نوعی فرایند برای خلق فرصت های شغلی جدید می باشد. بنابراین کارآفرینی از این طریق نقش مهم و بسیار تاثیرگذاری بر فرایند رشد و توسعه اقتصادی ایفا می نماید. (گلستان هاشمی، ۱۳۸۲، ۴۱-۳۹).
۲-۴انواع کارآفرینی
کارآفرینی به دو نوع کارآفرینی فردی(کارآفرینی آزادو مستقل وکارآفرینی درون سازمانی )وکارآفرینی
سازمانی تقسیم می شود .
۲-۴-۱کارآفرینی فردی که خود بر دو نوع است:

الف) کارآفرینی آزاد و مستقل : حالتی که فرد کسب و کار مستقلی را ایجاد می کند (احمدپور،۱۳۸۵، ۵۱). این نوع کارآفرینی، فرآیندی است که منجر به ایجاد رضایت مندی و یا تقاضای جدید می گردد. کارآفرین مستقل فردی است که مسئولیت اولیه جمع آوری منابع لازم برای شروع کسب و کار را به عهده می گیرد و مشخصه اصلی کارآفرینی، نوآوری می باشد (فرهنگی و صفرزاده، ۱۳۸۶، ۳۵). دراین جا فرد با اتکا به منابع مالی خویش و با داشته های ذاتی خود یک کار جدید را شروع می نماید و برای رسیدن به موفقیت تمام تلاش خود را می کند. برای مثال شرکت های کوچک و متوسط که تحت عنوان « SME» نامیده می شوند محصول فرآیندهای کارآفرینی مستقل هستند (گلستان هاشمی، ۱۳۸۲، ۲۶).
ب) کارآفرین درون سازمانی: فرآیندی که کارآفرین با زحمت بسیار و معمولا بدون حمایت و رضایت سازمان طی می کند تا فعالیت کارآفرینانه ای را در سازمانی که معمولا سنتی و بروکراتیک است، به ثمر برساند. کارآفرینی درون سازمانی به شدت در فعالیت های کارآفرینانه و نیز جهت گیری های مدیریت ارشد سازمان بازتاب می یابد. این تلاش های کارآفرینانه، چهار عنصر کلیدی را شامل می شوند، که عبارتند از اقدام به فعالیت های کارآفرینانه اقتصاد نوپا، ابداع و نوآوری، نوسازی خویشتن و در نهایت تاثیر گذاری ( پیکارجو، علی اصغری، ۱۳۸۷: ۶۹).
۲-۴-۲کارآفرینی سازمانی :
که در آن محصولات یا فرآیندهای نوآوری شده از طریق القا و ایجاد فرهنگ کارآفرینانه در یک سازمان از قبل تاسیس شده به ظهور می رسد. به عبارت دیگر، مجموعه فعالیت هایی است که از منابع و حمایت سازمانی به منظور دستیابی به نتایج نوآورانه می باشد (فرهنگی و صفرزاده، ۱۳۸۶، ۳۵). همچنین کارآفرینی سازمانی فرآیندی که سازمان طی می کند تا همه کارکنان بتوانند در نقش کارآفرینان انجام وظیفه کنند و تمام فعالیت های فردی یا گروهی به طور مستمر، سریع و راحت در سازمان مرکزی به ثمر برسانند. همچنین شامل پرورش رفتار کارآفرینانه در سازمانی است که قبلا تاسیس شده، و فرآیندی است که محصولات (خدمات) یا فرآیندهای نوآورانه و خلق فرهنگ کارآفرینانه در یک سازمان ایجاد می شود. در این نوع کارآفرینی، یک شرکت یا سازمان، محیطی را فراهم می سازد تا اعضا بتوانند در امور کارآفرینی مشارکت نمایند (همان منبع، ۵۱).
کارآفرینی سازمانی :فرآیندی است که در آن تولیدات و فرآیندها از طریق ایجاد فرهنگ کارآفرینی در درون یک سازمان در حال فعالیت توسعه داده می شوند (فرهنگی و صفرزاده، ۱۳۸۶، ۴۶). شکل گیری فعالیت های کارآفرینانه بنگاه بارزترین نشانه های کارآفرینی سازمانی است.
کارآفرینی سازمانی: فرآیندی که سازمان طی می کند تا همه کارکنان بتوانند در نقش کارآفرینان انجام وظیفه کنند و تمام فعالیت های فردی یا گروهی را به طور مستمر، سریع و راحت در سازمان مرکزی به ثمر برسانند. هنگامی که فعالیت کارآفرینی توسط فرد یا گروه کارآفرین در داخل یک سازمان انجام بگیرد، به آن کارآفرینی سازمانی گویند. در این حالت فرد یا گروه کارآفرین از قابلیت ها و امکانات یک سازمان استفاده کرده و اقدام به فعالیت کارآفرینی به عنوان فعالیتی با وابستگی سازمانی می نماید. نتیجه این نوع کارآفرینی معمولا ایجاد یک واحد سازمانی جدید در داخل سازمان، طراحی و عرضه خدمات جدید و ایجاد ارزش های نوین برای سازمان می باشد (گلستان هاشمی، ۱۳۸۲: ۲۷-۲۸). علاقه فزاینده به کارآفرین نمودن سازمان و تلاش در جهت نهادینه کردن فرهنگ کارآفرینی در آن موجب شده تا استراتژی های گوناگون از سوی صاحب نظران به منظور ایجاد کارآفرینی سازمان طراحی و ارائه شوند. با مطالعه مسیر تکامل دیدگاه های مختلف می توانیم دو نوع استراتژی اصلی را در این رابطه نام ببریم:
الف) استراتژی وجود فرد کارآفرین در سازمان یا کارآفرینی درون سازمانی
ب) استراتژی ایجاد کارآفرینی در سازمان
در استراتژی نوع اول، تأکید بر کارآفرینی فرد یا گروهی است که نهایتاً منجر به تکمیل و اجرای یک تفکر خلاق در درون سازمان می شوند. در حالی که در استراتژی نوع دوم، محور اصلی خود سازمان می باشد و به عبارتی، تغییراتی که در ساختار، فرهنگ و رفتار سازمان ایجاد می گردد، در نهایت یک بینش و فهم مشترک در بین مدیران و کارکنان مبتنی بر خلق تفکر جدید، نگاه جدید، ترکیب جدید و در نهایت محصول یا خدمت جدید را گسترش می دهد. برای هر نوع استراتژی، محققان الگوهایی ارائه نموده اند که در آن ها انواع فعالیت های لازم و عوامل مؤثر بر فرآیندها در نظر گرفته شده اند. از جمله این الگوها می توان به کارآفرینی اداری با تمرکز بر نیروی انسانی؛ کارآفرینی فرصت گرا با محور قرار دادن کشف فرصت ها؛ کارآفرینی تقلیدی با هدف تقلیل مخاطرات شکست و اشتباه؛ کارآفرینی اکتسابی با هدف افزایش توان فناوری و تمرکز بر ترکیب صنایع؛ و کارآفرینی خود جوش با تمرکز بر ایجاد واحدهای مستقل درون سازمانی اشاره نمود. (پیکارجو، علی اصغری، ۱۳۸۷: ۷۰)
۲-۵فرآیند کارآفرینی سازمانی
ایجاد و تاسیس شرکت های جدید نتیجه ی فرآیندی است که عوامل زیادی بر آن تاثیر می گذارند و کارآفرین بسته بـه فعالیت هایی که در جهت تـاسیس شرکت انجـام می دهد، مـورد مطالعه قرار می گیرد. « کولر می یر » در این دیدگاه، ویژگی های شخصیتی کارآفرین تابع رفتار اوست و به دنبال پاسخ به این سوال می باشد که چگونه یک شرکت به وجود می آید؟ این فرایند چهار مرحله دارد: (سعیدی کیا، ۱۳۸۸، ۴۷)
۱- شناسایی و ارزیابی فرصت
۲- تدوین طرح تجاری
۳- تامین منابع مورد نیاز
۴- اداره بنگاه تاسیس شده
از سوی دیگر مراحل کارآفرینی سازمانی از سازمانی به سازمان دیگر و از ایده ای تا ایده دیگر تفاوت دارد و نمی توان فرمول ثابت و استانداردی برای آن ترسیم نمود، اما مراحل و اصول مشترکی در فرایند کارآفرینی سازمانی و رفتارهای کارآفرینان دیده شده است از جمله مراحل چهار گانه ذیل که کانتر ارائه داده است. (فرهنگی و صفرزاده، ۱۳۸۶، ۵۴-۵۲)
۱- معین کردن مسئله و شکل گیری ایده جدید اولین مرحله کارآفرینی درون سازمانی، تشخیص و تعیین موضوع، مسئله یا ایده ایست که برای آشکار شدن و جمع آوری اطلاعات آن ممکن است ماه ها و یا حتی سال ها وقت لازم باشد. کارآفرینان سازمانی باید در این مرحله نه فقط به صدای درون خود گوش دهند بلکه با دیگران نیز مشورت کنند و از آنها نیز چیزهای یاد بگیرند مثلا از مشتریان و رقبا و غیره.
۲- تشکیل ائتلاف و اتحاد بعد از معین کردن موضوع یا ایده سازی، کارآفرینان سازمانی وارد ائتلاف با دیگران می شوند. در سازمان های بزرگ، کارآفرینان برای ادامه و اجرای کار احتیاج به حمایت های مالی و قانونی مدیران دارند و باید سعی کنند از طریق ارتباط با دیگران،مهارت ها و سوابق خود با افراد، ریسک کار خود را برای سازمان توجیه کنند و در واقع ایده اشان را به سازمان بقبولانند و یا به اصطلاح بفروشند.
۳- تکمیل امکانات و تکمیل ایده جهت اجرا پروژه بعد از قبول شدن در این مرحله، فعال و هویدا می شود. در این مرحله، کارآفرینان جهت تجهیز و تکمیل ایده به منظور اجرای ایده، تیم کاری تشکیل داده و فعالیت می کنند. این مرحله نیز در سازمان های سنتی با موانعی از قبیل فرهنگ و ساختار سازمانی نامناسب، توانمند نبودن کارکنان، تضاد و دخالت زیاد، فقدان اطلاع صحیح، و نبودن شور و هیجان و تعهد قوی در کارکنان روبه روست.
۴- برداشت و جانشینی در این مرحله اگر پروژه مراحل قبلی را با موفقیت پشت سر گذاشته باشد، باید محصول یا فرایند جدید در سازمان به صورت عادی و طبیعی درآید و از این پس نیاز است تا بهره وری و ثبات را با مهارت های مدیریتی افزایش داد. معمولا کارآفرینان علاقه ای به ماندن در این وضعیت ندارند و ادامه کار را به دیگری واگذار می کنند. عموما در سازمان های سنتی پیدا کردن جانشینی که توانایی اداره چنین پروژه هایی را داشته باشد و بتواند آن ها را به صورت یک وضع عادی درآورد، بسیار مشکل است؛ اما در سازمان های کارآفرین، اگر پروژه شکست خورده باشد، به سرعت و قاطعیت آن را متوقف می کنند در حالی که سازمان های سنتی یا خیلی زود پروژه را شکست خورده تلقی می کنند و یا خیلی دیر پروژه های شکست خورده را متوقف می کنند.
۲-۶تفاوت کارآفرینی فردی و کارآفرینی سازمانی
برخی از صاحب نظران معتقدند معتقدند که کارآفرینی سارمانی فرآیندی است که از طریق محصولات، فرآیندها و ایده های جدید در سازمان به اجرا گذاشته می شود و توسعه می یابد. از این رو فرایند کارآفرینی سازمانی به کلی با فرایند کارآفرینی مستقل تفاوت دارد و تفاوت در وضعیت محیطی آن ها برای هر یک مزیت ها و معایبی را بوجود می آورد. (همان منبع، ۴۶)
یکی از تفاوت های مهم در این است که اقدامات کارآفرینی فردی ایجادی است، در حالی که کارآفرینی سازمانی اغلب متوجه بازیابی است. همچنین تفاوت دیگر میان کارآفرینی فردی و سازمانی در رقیبان شرکت است. در کارآفرینی فردی، رقیب، بازار می باشد. کاری که کارآفرین مستقل انجام می دهد، برطرف کردن موانع موجود در بازار برای بقا و رقابت است. اما در مورد کارآفرینی سازمانی، فرهنگ شرکت، رقیب اولیه می باشد. تفاوت دیگر در این است که سازمان می تواند در زمان بحران مالی از منابع مالی شرکت های مادر استفاده نماید ولی فرد کارآفرین یا باید از ثروت شخصی خود استفاده نماید یا از سایر منابع خارجی استفاده نماید که این امر خود با مشکلات فراوانی همراه است. فرای نیز کارآفرینی سازمانی را فرآیندی می داند که در آن تولیدات و فرآیندها از طریق ایجاد فرهنگ کارآفرینی در درون یک سازمان در حال فعالیت توسعه داده می شوند. همچنین وی معتقد است فرایند کارآفرینی سازمانی در مقایسه با فرایند کارآفرینی فردی دارای نقاط اشتراک و افتراق زیادی است. مثلا هر دو بر نوآوری تاکید می کنند؛ هدف هر دو ایجاد محصولات یا خدمات با ارزش افزوده است و خطر پذیری هر دو زیاد است. ولی در کارآفرینی فردی بر روی سرمایه و وقت کارآفرین ریسک می شود در حالی که در کارآفرینی سازمانی با اقدام به تولید محصولات جدید، بر روی سرمایه شرکت ریسک می شود. (فرهنگی و صفرزاده به نقل از فرای، ۱۳۸۶، ۴۶)
۲-۷ویژگی های سازمان های کارآفرین

سازمان های کارآفرین دارای ویژگی های زیر هستند:
۱- اصرار در استراتژی تهاجمی: سازمان های موفق، نوآور و مبتکر هستند؛ آنها به جای نشان دادن واکنش در برابر رویدادها و داشتن حالت انفعالی می کوشند پیش فعالانه و تهاجمی عمل کنند.
۲- صمیمیت با مشتریان: سخن گفتن با مشتریان با هدف آگاهی از خواست ها، انتظارات و دیدگاه های آنها از رموز موفقیت در کسب و کار است.